Morgunblaðið - 14.10.2011, Page 22

22 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 14. OKTÓBER 2011
Í dag eru 150 ár lið-
in frá fæðingu sr.
Bjarna Þorsteins-
sonar, tónskálds, þjóð-
lagasafnara og prests í
Siglufirði.
Hann fæddist á Mel
í Hraunhreppi á Mýr-
um 14. október 1861,
var sonur Þorsteins
Helgasonar bónda þar
og konu hans Guð-
nýjar Bjarnadóttur bónda og
skipasmiðs Einarssonar í Straum-
firði. Hann varð stúdent í Reykja-
vík 1883 og lauk guðfræðiprófi frá
Prestaskólanum 1888. Á náms-
árunum var hann bæjarfóg-
etaskrifari í Reykjavík, stunda-
kennari við latínuskólann og
sýsluskrifari í Vatnsdal. Hann var
settur prestur í Hvanneyr-
arprestakalli í Siglufirði 28. sept-
ember 1888 og veitt það kall 18.
mars 1889 og átti eftir að þjóna
íbúum staðarins til 1. júní 1935,
eða í 47 ár. Hann kvæntist Sigríði
Lárusdóttur Blöndals sýslumanns
á Kornsá í Vatnsdal 26. ágúst
1892.
Þeim varð fimm barna auðið.
Þótt Bjarni væri afburða prest-
ur, var það sem tónskáld að hann
komst fyrst í snertingu við þjóðina.
Brautryðjendaverkið var „Íslenzk-
ur hátíðasöngur – víxlsöngur milli
prests og safnaðar á stórhátíðum
kirkjunnar, sem prentaður var í
Kaupmannahöfn 1899 og átti eftir
að sigra hjörtu landsmanna og er
enn notaður um allt land á mestu
hátíðum íslensku
þjóðkirkjunnar – jól-
um, páskum og hvíta-
sunnu.
Sr. Bjarni hóf einn-
ig á síðustu tveimur
áratugum 19. aldar að
safna og bjarga þann-
ig frá gleymsku ís-
lenskum þjóðlögum
og fékk þau prentuð í
Kaupmannahöfn á ár-
unum 1906-1909.
Baldur Andrésson
(1897-1972) segir um
þetta í óútgefnu handriti: „Áður en
rit Bjarna um þjóðlögin kom út,
var sú skoðun almenn, að ekki
væri um auðugan garð að gresja
hjá okkur Íslendingum, hvað þjóð-
lög snertir.
Aðeins 16 íslenzk þjóðlög höfðu
verið birt á prenti, þegar hann fór
að safna þjóðlögum á seinni hluta
19. aldarinnar. Og það var reyndar
skoðun margra, að íslenzk þjóðlög
væru svo léleg og ljót, að þau
væru ekki þess virði að þeim væri
safnað – þau væru þjóðinni til
minnkunar. Og svo var það álit
margra, að þau væru ekki einu
sinni íslenzk að uppruna, heldur
afskræming á erlendum lögum.
Þessir menn báru ekki það traust
til þjóðarinnar, að hún gæti lagt
neitt til frá eigin brjósti í þessum
efnum. En annað átti eftir að
koma á daginn, þegar stórvirki
hans, upp á um 1.000 blaðsíður,
kom fyrir almenningssjónir. Mun
það eitt nægja til að halda nafni
sr. Bjarna á lofti um ókomna fram-
tíð í íslenskri tónlistar- og þjóð-
arsögu.
Hann samdi líka um ævina
fjölda alkunnra sönglaga, eins og
t.a.m. „Ég vil elska mitt land?,
„Sólsetursljóð? og „Sveitin mín?,
og eitthvað af söngtextum líka, þar
sem kunnastur er vafalaust „Það
liggur svo makalaust ljómandi á
mér.“
Upp úr aldamótunum 1900 fór
hann að gefa sig meira að opinber-
um málefnum og framkvæmdum í
kauptúninu nyrðra, og átti fyrir
það eftir að verða nefndur „faðir
Siglufjarðar“ Hann mótaði byggð-
ina og gerði t.d. skipulagsuppdrátt
af bæjarstæðinu, löngu áður en
slíkt tíðkaðist á Íslandi.
Og flest er hér þó óupptalið,
sem hann kom að.
Árið 1930 var hann sæmdur pró-
fessorsnafnbót fyrir afrek sín og
riddarakrossi íslensku fálkaorð-
unna. Og heiðursborgari Siglu-
fjarðarkaupstaðar var hann kjör-
inn 1936. Hann andaðist í
Reykjavík 2. ágúst 1938.
Mikil hátíð verður í dag, á morg-
un og á sunnudag á Siglufirði til
að minnast 150 ára afmælisins, í
samvinnu helstu stofnana byggð-
arlagsins og með þátttöku fjölda
bæjarbúa, yngri sem eldri.
150 ár frá fæðingu
sr. Bjarna Þorsteinssonar
Eftir sr. Sigurð
Ægisson » Þótt Bjarni væri af-
burða prestur, var
það sem tónskáld að
hann komst fyrst í
snertingu við þjóðina.
Sigurður Ægisson
Höfundur er sóknarprestur í Siglu-
firði.
Sumir trúa að sam-
þjöppun auðs á fáar
hendur sé skaðlaus, því
auðmennirnir beini fé
sínu aftur í hagkerfið.
Gott sé að hafa kapítal-
ista sem séu öflugir
o.s.frv. Ástandið í
BNA, höfuðvígi kapít-
alismans, segir sína
sögu. Það 1% sem rík-
ast er fer með 40%
auðsins. Þau 10% sem
ríkust eru fara með nær 80% auðs-
ins. Vandinn fer vaxandi. Neytendur
hafa verið keyrðir áfram með skulda-
söfnun. Hver á að kaupa fram-
leiðsluvörur fyrirtækja kapítalist-
anna ef neytendur eru gjaldþrota?
Djúp kreppa vofir yfir.
Milljónamæringar
Síðasta öld var samfelld sig-
urganga Íslendinga í efnahags- og
atvinnumálum. Nýsköpun varð á öll-
um sviðum og enn standa fyrirtæki á
þeim grunni. Þetta varð ekki sjálf-
krafa. Að baki hverju fyrirtæki stóð
frumkvöðull sem sýndi kjark, úthald
og útsjónarsemi. Nöfn eins og Einar
Guðfinnsson, Sveinn B. Valfells,
Ingvar Vilhjálmsson, Pálmi Jónsson,
Alfreð Elíasson og ótal önnur lýsa
upp þessa glæstu sögu, sem kom
okkur úr örbirgð í fremstu röð á
fáum áratugum. Þeir uxu með fyr-
irtækjum sínum, þekktu umhverfi
þeirra, mátu framlag starfsfólksins,
þolinmæði kröfuhafa og tryggð við-
skiptavina. Enginn þeirra sá pen-
ingana „vaxa á trjánum“. Þeir voru
sjálfir jafn sparsamir og fyrirtæki
þeirra. Þeir gættu hagsmuna allra
sem sýndu þeim traust. Margir eru
enn að, en basla í samkeppni við fé-
lög sem féllu í afskriftarsjóð bank-
ans, eftir aðkomu nýrrar kynslóðar.
Milljarðamæringar
Eignatilfærslur frá fjöldanum til
fárra eru kúnst hinna nýju. Skuld-
sett einkavæðing, verðbólur á eigna-
mörkuðum, sjálftaka ofurlauna og
skuldsettar yfirtökur eru af þessum
toga. Slík samþjöppun auðs byggist
ávallt á forréttindum og er ,,auð-
okun“ af því að tapið lendir á al-
menningi. Hagfræðin nefnir þá eina
„fjárfesta“ sem leggja fé í fram-
leiðslutæki. Þegar keypt eru verð-
bréf með lánsfé, er rætt um „spá-
kaupmennsku“. Hún skapar enga
atvinnu, en veldur samþjöppun auðs.
Það er auðokunin sem veldur verð-
bólum sem springa með skelfilegum
afleiðingum. Fátítt er að spákaup-
menn gerist fjárfestar, þeir stoppa
stutt við, hesthúsa skyndigróða og
snúa sér svo að öðru. „Féflettar“ er
orð sem lýsir iðju þeirra. Þeir eiga
ekkert skylt við fjárfesta eins og þá
sem lögðu grunn að velferð okkar.
Allir „útrásarvíkingarnir“ eiga nafn-
bótina skilið. Látum þá njóta hennar.
Menn kveinka sér
Í Morgunblaðinu 6. október bera
þeir Árni Hauksson og Hallbjörn
Karlsson, sem keyptu Húsasmiðjuna
á sínum tíma, sig aumlega. Þeir mót-
mæla því ekki að yfirtakan var
skuldsett, en finnst óþarft að aðferð
þeirra skuli vera rædd, þó með því
hafi byrjað ný tækni við eigna-
tilfærslu. Í kjölfarið voru t.d. Skelj-
ungur og Sterling seld fram og til
baka milli sömu aðila. Alltaf hækkaði
verðið, seljandi bók-
færði gróða, kaupandi
eignfærði „goodwill“,
sem var bara loft. Sjá
má tölur um slíkar
„óefnislegar eignir“
Húsasmiðjunnar í með-
fylgjandi töflu. Sé „loft-
ið“ dregið frá bókfærðu
eigin fé kemur féflett
félag í ljós. Afkoman
var fölsk, sem sést af
nær 13 milljarða kr.
tapi í lokin. Samt voru
gríðarlegar fjárhæðir
greiddar fyrir félagið.
Hefðir þú, lesandi góður, fengið
t.d. milljarð eða tvo að láni í banka til
að kaupa félag, án viðeigandi eigin
fjár? Nei, forréttindi voru lykilatriði.
Hallbjörn starfaði í Búnaðarbank-
anum til þessa tíma með Sigurjóni
Árnasyni og þeir verkfræðingarnir
hönnuðu fléttuna. Þegar þeir Hall-
björn og Árni seldu á ný var kaup-
andinn Jón Ásgeir Jóhannesson, í
samstarfi við Pálma Haraldsson og
Hannes Smárason. Jón og Pálmi
léku sér sem kunnugt er eins með
Skeljung og Hannes Smárason kom
við sögu Sterling ásamt Pálma. Sá
snúningur sem tekinn var á þessum
félögum, þ.m.t. Húsasmiðjunni við
seinni söluna, var langtum stærri en
áður, verðin fjarstæðukenndari og
bankinn misnotaður herfilega. Þeir
félagar Árni og Hallbjörn veittu
gríðarháu fölsku söluverði Húsa-
smiðjunnar viðtöku. Hér voru engir
fermingardrengir að selja kór-
drengjum. Tölurnar tala sínu máli.
Traust og almannafé
Umsjón almannafjár, innlána og
lífeyrissjóða, hæfir ekki þeim sem
sækjast eftir auði í skjóli forréttinda.
Stjórnmálamenn verða að þola að
umsvif þeirra og maka þeirra séu
undir smásjá. Þegar álitamál koma
upp eiga þeir að stíga til hliðar og
hreinsa sig af grun áður en þeir
reyna fyrir sér að nýju. Þeir félagar
segja mig hafa borið eiginkonu ann-
ars þeirra „þungum sökum“. Sjá má í
grein minni 30. september að engar
sakir voru á hana bornar. Aðferð
þeirra er að láta fullyrðingar standa
gegn staðreyndum. Undir lok grein-
ar sinnar reyna þeir að draga úr trú-
verðugleika mínum með gömlu
bragði. Þeir vitna í óskylt þriggja ára
gamalt samkeppnismál, sem Kast-
ljós Sjónvarpsins tók upp á ný fyrr á
árinu, af greiðasemi. Að baki þeim
sem bað um greiðann stóð féflettir
sem þótti ég standa í vegi sínum.
Mér var meinuð aðkoma að málinu
hjá Samkeppniseftirlitinu, þar sem
ég var ekki málsaðili. Ég vék samt
strax úr störfum mínum fyrir Lífeyr-
issjóð verslunarmanna og Framtaks-
sjóð Íslands, til að hlífa umbjóðanda
mínum VR í aðdraganda kosninga
innan félagsins. Ég get því leyft mér
að hafa þessa afstöðu. Gamla trixið
missir marks.
Viltu vinna milljarð?
Eftir Ragnar
Önundarson
Ragnar
Önundarson
» Þeir félagar Árni og
Hallbjörn veittu
gríðarháu fölsku sölu-
verði Húsasmiðjunnar
viðtöku. Tölurnar tala
sínu máli.
Höfundur er viðskiptafræðingur
og fv. bankamaður.
„Óefnislegar eignir” Húsasmiðjunnar
Þús. kr Óefnislegar Skuldir Bókfært Afkoma
eignir eigið fé ársins
Ár
1999 12.780 2.974.340 -2.321.294 +317.936
2000 252.925 5.097.557 -2.958.226 +317.936
2001 219.896 6.412.516 -3.361.370 +186.367
2002 149.496 3.416.212 -3.954.463 +704.905
2003 152.016 2.828.412 -4.288.573 +34.4111
2004 2.191.402 6.781.674 -1.724.239 +34.9112
2005 6.108.032 10.953.459 -2.506.667 +396.454
2006 6.180.032 12.598.895 -1.759.453 -747.214
2007 6.191.485 11.657.375 -4.027.670 +968.829
2008 0 16.868.104 +8.789.514 -12.717.797
–– Meira fyrir lesendur
MEÐAL EFNIS:
Jólahlaðborð á
veitingahúsum.
Jólahlaðborð heima.
Girnilegar uppskriftir.
Fallega skreytt jólahlaðborð.
Tónleikar og
aðrar uppákomur.
Ásamt full af
spennandi efni.
Morgunblaðið gefur út glæsilegt
sérblað um jólahlaðborð,
tónleika og uppákomur
í nóvember og desember
föstudaginn 28. október 2011
PÖNTUNARTÍMI AUGLÝSINGA:
Fyrir kl. 16, mánudaginn 24. október.
Jólahlaðborð
NÁNARI UPPLÝSINGAR:
Katrín Theódórsdóttir
kata@mbl.is
Sími: 569-1105
SÉRBLAÐ