Líf og list - 01.02.1951, Blaðsíða 6

þó ekki væri nema skamma hríð í senn, slokkn-
aði, fyrr en varði, og hann lagðist í örvæntingar-
dróma. Hann hafði um skeið dálæti á amerísk-
brezka málaranum Whistler, síðan hneigðist hann
að Toulouse-Lautrec og varð heillaður af viðfangs-
efnum þessa meistara og hinni beisku siðspilling-
ar-heimspeki hans. Frá Lautrec tók athygli hans
að beinast að tilraunum Picassos, sem kenndar
eru við „bláa“ tímabilið, um það leyti er Picasso
fékkst við hin svokölluðu blóð'lausu viðfangsefni
sín eins og galdranomimar, trúðana og morfín-
istana, en allt þetta hafði þessi spánski málari
fengið að láni frá Toulouse-Lautrec, ættgöfga
dvergnum frá Montmartre. Hann líkti eftir Cé-
zanne, en þó ekki svo, að orð væri á gerandi, og
er hann hafði lokið af nokkrum málverkum, sýndi
hann með hinum óháðu (Les Independents) árið
1908 og aftur árið 1910. En hann hafði ekki fund-
ið sjálfan sig, og myndum hans var tæpast gaum-
ur gefinn.
Skurðgoðalíkneski Afríkunegra
koma til sögunnar.
NIR ótvíræðu og frumlegu málarahæfileik-
ar hans komu fyrst í ljós og fengu áð njóta
sín, er hann kynntist skurðgoðamyndum og tré-
líkneskjum negrakynþátta, sem róttækir málarar
voru um þessar mundir byrjaðir að viða að sér
og líkja eftir. Hann þurfti ekki annað en að líta
á þær eitt andartak — þá fór hugmyndaflug hans
að starfa og vann óðara bug á sleninu og hristi af
honum dmngadeyfðina. Ilann sá í þeim grund-
völl þess forms, sem hann hafði séð fyrir, dreymt
um og þráð. Annarleg og næstum því afskræmi-
leg tjáning þeirra, sem fól í sér barnslega skelf-
ing' og hjartnæmt sakleysi, kom heim við af-
skræmilega og óhugnanlega tilveru hans sjálfs, ör-
vænting hans og dauðsjúklega tilfinningalíf. Loks-
ins fann hann ráð, sem hann gat notað til þess
að byggja upp myndir sínar með þeim ómcngaðá
og ástríðuþrungna skilningi, sem hann hafði á
lífinu. Ef nokkru sinni hefur verið til nútíð'arlist-
málari, sem af eðlishvöt og án uppgerðar og til-
gerðar hefur túlkað myndir sínar í prímitívu
formi, nútíðarmálari, sem fann í prímitívri list
anda eða sál, sem var blóð af hans blóði eða hluti
af hans hjarta, nútíðarlistamaður, er kom á tengsl-
um, þótt óljós væru, milli forms síns og mann-
legra tilfinninga, er það Modigliani.
Hann gerist myndhöggvari.
TTANN fékk sér afríkanska grímu (maska),
•*■ hengdi hana upp á vegg hjá sér og tók að
semja eða draga upp á skipulegan hátt eins konar
kenning eða formúlu fyrir list sinni, þar sem í
væri falin öll hin sorglega lífsreynsla hans. Hann
var góðkunningi Brancusis og Epsteins, og nú
byrjaði hann að spreyta sig á höggmyndinni. —
Hann hafði upp að vissu marki þann formshæfi-
leika, sem hverjum myndhöggvara er nauðsyn-
legur: t. d. kemur það glöggt fram í teikningum
hans, að hann var gæddur íhyglihæfileikum og
athygligáfum góðs myndhöggvara, þ. e. a. s. haim
mótaði mynztrið (fígúruna) í skipulögðú jafnvægi
með skýrum, hreinum flötum á rúmfræðilegan
hátt. Hann byggði og málverk sín öll að hætti
skurðgoðamyndanna. Um þetta leyti bjó hann
við rýran efnahag, og marmarinn var dýr. Hann
átti vanda til að hanga hjá steinsmiðunum, þar
til er þeir gáfu honum hellu af venjulegum húsa-
steini, sem hann ók síðan heim á vinnustofu sína
í hjólbörum. En hann sagði fljótt skilið við' högg-
myndagerðina — það var of mikil nostursemi,
til þess að geta samhæft ólgunni í geðinu, og
rykið var eitur í veik lungun. Engu að síður
sannaði Módigliani áþreifanlega með þeim fáu
fullgerðu höfuðlíkönum sínum, sem eftir hann
liggja, jafn-afríkönskum og þau eru, að hann var
sérstæð'astur allra nútíðarmyndhöggvara, sem
fylgdu negra-plastíska stílnum, þeim stíl, sem
kenndur er við líkneskjusmíði Afríkunegra.
Vondir dagar.
ANN varð félaus — gat ekki borgað húsa-
leiguna. Svalt. Honum var varpað á gadd-
inn, en vinir hans, nokkrir blásnauðir listamenn,
sem bjuggu leigufrjálst í vöruhúsi, sem var að
falli komið, skutu yfir hann skjólshúsi. Einn þeirra
var myndhöggvari og hið mesta gæðablóð, en
Modigliani gat ekki þolað myndir hans. f einu
reiðikastinu tók hann sig til og braut eitt líkn-
eski hans, þaut á dyr og sást ekki meir eftir það.
Hann lagðist nú í mikla eymd og volæði, svalt,
og lét allt reka á reiðanum, þáði mat og drykk
af málurum, sem voru næstuin því eins fátækir
og 'hann sjálfur, en raunar ekki eins óforsjálir.
Stúlkur, sem urðu á vegi hans, fengu samúð með
honum, og gáfu honum fyrir koníaki og eiturlyfj-
um. Hann lagðist í langa veikindalegu, vinkon-
urnar komu til skjalanná og hjúkruðu hónum, þar
til er hann var orðinn nógu hress til að ferðast.
LÍF og LIST
ð