Líf og list - 01.02.1951, Blaðsíða 9

sinn í mestri örvæntingu sinni gerði hann samn-
ing við eiganda málverkasafns um að mála fyrir
hann gegn ákveðinni borgun á dag, eins og hver
annar daglaunakarl. Hann skuldbatt sig til að
gera myndir, sem áttu að kosta 40 franka hver
að viðbættri einni koníaksflösku. Hann var lok-
aður í stofufangelsi niðri í kjallara listsalans, og
hann hélt loforð sitt um vikuskeið', málaði nak-
inn ofan að mitti, lengst af í hálfgerðri ölvunar-
vímu. En þegar vinnuveitandi hans kóm þar eitt
sinn að með nokkra gesti til þess að líta á starfið,
gerði Modigliani sér hægt um vik og rústmölvaði
koníaksflösku á höfði svíðingsins og hljóp öskr-
andi út á götuna. Þegar hann sýndi myndir sínar
í sýningarsal Mademoiselle Weill, sem alltaf var
ófeimin við að sýna allan þremilinn, vakti það'
töluverða hneykslan. Búðarstúlkur, skrifstofu-
menn, hattadömur og sendlar flykktust á sýning-
una og göptu forviða á þessar annarlegu, óspill-
ingarlegu, nöktu konur. Lögreglan lokaði sýning-
arsalnum, þar til myndirnar voru teknar niður,
og engin þeirra seldist. Að listamanninum látnum
fór ein þeirra á 22 þús. franka. Franeis Carco varð
skotinn í einni mynd Modiglianis, Ijóshærðri
stúlku í allri sinni nekt með hold, sem minnti á
mjólk og appelsínur. Hann var trylltur í að kaupa
hana, bauð i hana aleigu sína, lítið fé. Modigliani
gaf honum myndina.
„Þú ert, skotinn í málverki mínu?“ spurð'i hann
drukkinn, en engu að síður með á nótunum.
>,Hvers vegna, hvað elskarðu í því — eða hvernig
þá? Elskarðu það á sama hátt og þú elskar kon-
ur? Ja — so — það er svo! Farðu með hana!“
List Modiglianis.
EGAR stríðinu lauk, var mesta starfsorka
hans þrotin — hann hafði þá gert sín beztu
verk, og nú endurtók hann í litluin breytileik aft-
urgengna listformúlu sína, sem hann hafði numið'
af negralíkneskjunum. Það, sem gerði hann frá-
brugðinn hinum félögum sínum, nútíðarmálurum,
var áhugi lians á viðfangsefninu, áherzla sú, sem
hann lagði á andleg verðmæti í lífinu, sálina og
andann í viðfangsefninu, þó að hugur hans væri
i'eikull og gagnsýrður af ástríðum berklasjúklings.
Hinir félagar hans voru rígbundnir ytri aðstæð-
um, liinu veraldjega: Matisse var rósamynda-
skreytari, Derain liandverksmaður, Van Dongen
var dæmigerður tízkumálari nýjungagirninnar og
Þicasso var letursetjarí. Modigliani gerði sér far
V' ’ V
LÍF og LIST
um — svo langt sem gáfur hans og geðsveiflur
náðu til — að athuga og rannsaka mennina, að
fara inn í sálir þeirra og sýna í skökkum andlit-
unum og mögrum líkömunum hitasótt lífsins og
þann harmleik, sem hann vissi af hugsýki hins
sjúkléga og hæfileika gædda manns, að var allt,
sem beið hans sjálfs. Hann málaði aldrei svo and-
MODIGLIANI: Nakin kona, cr heldur á hvítri skyrtu
lit (portret), að hann væri ekki bundinn fyrir-
myndinni einhverjum ástúðarböndum; hann not-
aði aldrei atvinnumódel, og hann málaði aldrei
mynd til þess eins að finna lausn á myndrænu
eða mótunarlegu (plastisku) vandamáli. Eg get
kannske fallizt á, að sálræn skarpskyggni hans
hafi ekki verið mjög djúpstæð, og að andleg
reynsla hans hafi verið of einhlít, einhæf, á sömu
bókina lærð og án víðfeðmis og tilbreytni. En
þrátt fyrir þessar aðfinnslur, er list hans afskap-
lega persónuleg og sönn, og þó að hún sé ekki
öll gædd djúpu mannviti, er hún alla tíð yndislega
hjartnæm og einstaklega fullkomin innan sinna
takmarka.
List Modiglianis má flokka í tvo hópa, annars
9