Líf og list - 01.10.1951, Side 20

ekki að heilsa, ennþá var boðorðinu um hið at-
hafnasama líf ekki boðið byrginn; enginn tími
mátti þá fara til spillis; eitthvað varð að gera.
Og sem vér vitum ósköp vel, var nokkuð gert.
Og enn eitt: Ef stjórnmálamenn vorir hefðu tek-
ið sér hvíld í hálfan mánuð frá störfum, frá allri
skriffinnskunni og málæðinu, og aðeins dokað við
á einhverju hæðardragi og gert ekki neitt í stað
þess að æða til Versala með kynstrin öll af ill-
meltanlegum skoðunum og mikla orku til þess að
sóa, þá kynnu þeir kannske að hafa farið á hina
svonefndu friðarráðstefnu þeirra og komið það-
an aftur með mannorð sín óflekkuð og heims-
málin í góðu horfi. Ef jafnvel helft stjórnmála-
manna í Evrópu nú í dag myndi hirða að engu
þá almennu og ríkjandi skoðun, að leti sé glæp-
ur, og fara burt og gera ekki neitt um hríð, þá
myndum vér mannkyn allt vissulega eitthvað
græða á því. Fleiri dæmi flykkjast að manni. Til
að mynda halda sérstakir trúarbragðaflokkar ráð-
stefnur öðru hverju; en þó að erlendis séu til
meinsemdir, sem gnæfa fjöllunum hærra, og þó
að örlög siðenningarinnar í heiminum leiki enn
á bláþræði, þá gera þeir, sem sækja þessar ráð-
stefnur, ekkert annað við tímann en að lýsa alls-
herjarvanþóknun sinni á sídd kvenpilsa og glymj-
andi í danshljómsveitum. Allt þetta ráðstefnu-
fólk ynni þarfara verk, ef það lægi einhvers stað-
ar marflatt á bakinu, góndi upp í himininn og
hressti upp á sálina og andlega heilsu sína.
SÚ SKOÐUN, að letin sé höfuðsynd og sú kenn-
ing, sem henni fylgir, að lífið sé hart, byggist á
atorku og athafnasemi, eru hvorar tveggju mjög
ráðandi í Ameríku. Og vér getum ekki umflúið
þá staðreynd, að Ameríka er sérstaklega auðugt
land. En hins vegar getum vér engu að síður
komizt hjá því að viðurkenna þá staðreynd, að
borgaralegu félagi þar um slóðir er þannig hátt-
að, að allir beztu samtíðarhöfundar amerískir eru
ádeiluhöfundar, draga samfélagið sundur og sam-
an í háði. Nógu forvitnilegt er og að gefa því
gætur, að flestir miklir rithöfundar amerískir
hafa enn ekki hikað við að lofa iðjuleysi, enda
hafa þeir öðlazt sáluhjálp sína af þessum hæfi-
leika sínum til að gera ekki neitt og stæra sig
af því. Ef Thoreau hefði t. d. ekki verið gædd-
ur hæfninni að slóra og gera ekki neitt annað en
góna á stjörnumerki fjósakonunnar, myndi hann
hafa verið sjálfumglaður gaur og kaldlundaður
sérgæðingur. Og ef Whitman hefði verið svipt-
ur því, að ráfa um með hendur í vösum tímun-
um saman, sem hans vandi var, og þeirri saklausu
gleði, sem slík dægrastytting veitti honum, hefði
hann einungis verið bannsettur beinasni. Hvert
fífl og hver ótíndur dóni getur verið iðinn jarð-
vöðull og sóað orku sinni á báðar hendur, en menn
verða að hafa eitthvað í sjálfum sér, áður en þeir
geta helgað sig því að gera ekki neitt. Maðurinn
verður að hafa einhvern forða til að taka af, verð-
ur að geta dýft sér ofan í furðuleg, kyrrlát fljót
drauma og hugarflugs, verður að vera skáld í
hjarta sínu.
SKÁLDIÐ Wordsworth, sem vér ljóðelskir
leitum jafnan til, þegar önnur skáld bregðast
oss, vissi hvers virði það er að gera ekki neitt.
Segja má ef til vill, að enginn vissi betur en
hann um það. Enda er hægt að finna beztu lýs-
ingu á þessu efni 1 verkum hans. Hann lifði nógu
lengi til þess að afturkalla flestar skoðanir sín-
ar frá æskuárunum, en ég hugsa ekki, að hann
hafi nokkru sinni vísað þeirri æskuskoðun sinni
á bug, að maðurinn gæti ekki unnið annað holl-
ara og meira andlega uppbyggjandi starf en að
drolla og stara á móður náttúru. (Satt er, að hann
er afar reiður farandlýð nokkrum í einu kvæði
sínu, vegna þess að flökkumenn þessir höfðu ekki
gert nokkurn skapaðan hlut allt frá því að hann
byrjaði gönguför sína, þangað til að hann gekk
fram hjá þeim aftur, tólf stundum síðar. En þetta
er, gruna ég, hleypidómur hans gegn kynþætti
(flökkulýður þessi var mongólskur) blandinn öf-
und, því að þó að hann hefði ekki gert mikið,
hafði mongólaþjóðin gert enn minna). Ég er ekki
í vafa um, að ef hann hefði lifað í dag, myndi
hann boða keningu sína af enn meiri eldmóði
og enn tíðar en nokkru sinni áður, og hann myndi
sennilega hallmæla hr. Selfridge og taka svari
okkar tvímenninganna (eitt kvæði hans byrjar
svona: „Last week they loitered on a lonely moor“
þ. e. „Síðustu viku lámuðust þeir um lyngheiði
eyðilega“) í fjölmörgum dýrlegum sonnettum,
sem myndu þó annars ekki vekja minnstu eftir-
tekt. Hann myndi segja, að allur heimurinn væri
betur á vegi staddur, ef hann verði hverri hugsan-
legri stund þessi næstu tíu ár til að liggja kylli-
flatur á lyngheiði og gera ekki neitt. Og hann
hefði rétt að mæla.
(Grein þessi er sennilega rituð fyrir röskum tuttugu
árum, en ekki kemur það að sök. Sannleiksneisti sá, sem
finnst í henni, er óslokknaður. — RITSTJ.).
20
LÍF og LIST