Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1988, Síða 69

Um ir- og ar-fleirtölu einkvœðra kvenkynsorða í íslensku 67
raðir samhljóða eða hvort sérhljóð í stofni ráði ferðinni.16 Áður hefur
verið vitnað til orða Noreens um sama mál.
Raunar má segja að svo til öll kvenkynsorð af þessari gerð myndi
fleirtölu með -ir. Hin eru örfá sem alltaf mynda fleirtölu með -ar og
nokkur mynda ýmist fleirtölu með -ar eða -ir.
Þau orð sem alltaf mynda fleirtölu með -ar eru: kinn-kinnar, kverk-
kverkar, lend-lendar. Þessi orð, einkum þau tvö síðamefndu, eru oft-
ast notuð í fleirtölu; einnig fleirtöluorðið öfgar (sem einnig er til í
karlkyni) og dæmi eru um firnar í kvenkyni fleirtölu enda þótt hvor-
ugkynið sé miklu algengara. Sjaldgæf eru orðin stift (= stifti) og visk;
einnig fommálsorðin meiðmar og vífl.17
Nokkur orð mynda fleirtölu ýmist með -ar eða -ir og erfitt er
að fullyrða um hvor fleirtalan er algengari. Síld er ýmist síldir eða
síldar og skálm sömuleiðis. Þó má telja að skálmar sé algengara.
Hild er ýmist hildar eða hildir og ýmist er sagt ufsar eða ufsir.
Ýmist er sagt klyftar eða klyftir (og skv. OM einnig klyftur). Skv.
OM er er til fleirtalan spelkar en oftar er þó rætt um spelkur (ein-
tala spelká); einnig syllur (eintala sylla) en síður syllar eða syll-
ir.
Ýmislegt fleira má nefna. Skv. OM er kvísl í fleirtölu kvíslir en
dæmi eru um ar-fleirtölu: kvíslar; það sama má segja um rist. Skv.
Orðabók um slangur er rest í fleirtölu restar en restir í OM.
Þess var getið í 2.1 7) að orð eins og gjöf mynduðu alltaf fleirtölu
með -ir og -ö—» -a-. Þessi regla á einnig við þegar tvö samhljóð
fylgja stofnsérhljóði. Undantekningar eru orð eins og gjörð-gjörðir,
sbr. hins vegar gjarðir, öfgar og e.t.v. -þröngir en orð af gerðinni
-önC mynda þó annars alltaf fleirtölu með því að breyta stofnsér-
hljóði og með -ir eða -ur, sbr. 2.7.18
16 í nýjustu útgáfu bókarinnar (1990:83-84) hefur þessu verið breytt og ekki fjallað
sérstaklega um orð með tveimur samhljóðum í stofni.
17 Hér má einnig nefna herðar sem aldrei er notað f eintölu. Þetta orð er að
uppruna /ö-stofn en eins og fram hefur komið mynda þeir alltaf fleirtölu með -ar.
18 Af ýmsu fleiru er að taka í sambandi við fleirtöluna. Greinarhöfundur þekkir t.d.
vel af Austfjörðum að talað sé um ferðar, hurðar og síddar svo að dæmi séu nefnd.