Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2004, Side 31

Um Moldhaugnaháls út í Fjósa og Fjörður
29
c. Eintölumyndir verða síður fyrir áhrifsbreytingum en fleirtölu-
myndir („tilhneiging 13“).
d. Myndir 3. persónu sagna verða síður fyrir áhrifsbreytingum en
myndir annarra persóna („tilhneiging 14“).24
Vel er þekkt að böm á máltökuskeiði hafa tilhneigingu til að nota eina
beygingarmynd á kostnað annarra og því greinilegt að sumar beygingar-
myndir lærast fyrr en aðrar. Eins og Hooper (1980) hefur bent á sýna
rannsóknir á máltöku m.a. eftirfarandi:
(27)a. Börn læra framsöguhátt fyrr en aðra sagnhætti.
b. Börn læra nútíð sagna fyrr en þátíð.
c. Börn læra eintölu fyrr en fleirtölu.
d. Börn læra myndir 3. persónu fyrr en myndir annarra persóna.
Þetta þýðir í reynd að börn læra til dæmis 3. persónu mynd sagnar og
nota þá mynd í upphafi einnig fyrir 1. og 2. persónu þangað til þau til-
einka sér sérstakar myndir 1. og 2. persónu. Hooper (1980) hefur
einnig sýnt fram á þá tilhneigingu bama til að leggja 3. persónu mynd-
ina til grundvallar þegar þau byrja að gera greinarmun á persónum
(sbr. einnig Bybee og Brewer 1980). Hooper vitnar til dæmis til rann-
sókna á börnum sem tileinka sér brasilíska portúgölsku á máltöku-
skeiði og mynda 1. persónu mynd sagnar með því að bæta 1. persónu
endingu við stofn 3. persónu sagnmyndar. Þetta bendir sterklega til
þess (sjá Bybee 1985:49-79) að beygingardæmi séu byggð upp á sam-
bandi grunnmynda og afleiddra mynda; til dæmis að innan nútíðar
beygingardæmis sagna sé mynd 3. persónu grunnmynd sem myndir 1.
og 2. persónu séu byggðar á. Tilhneigingar þær sem greindar hafa
24 „Hypothése VI. Les formes de l’indicatif provoquent plus souvent la réfection
des formes des autres modes que vice versa“ (Manczak 1958:387). „Hypothése VII.
Les formes du présent provoquent plus souvent la réfection des formes des autres
temps que vice versa“ (Manczak 1958:388). „Hypothése XIII. Les radicaux et les
désinences du singulier subissent moins de changements analogiques que ceux et
celles des autres nombres" (Manczak 1963:30). „Hypothése XIV. Les radicaux et les
désinences de la troisiéme personne subissent moins de changements analogiques que
ceux et celles des autres personnes" (Manczak 1963:34).