Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2004, Page 91

Baráttan um orðin
89
Hægt er að hugsa sér að orð geti færst á milli flokka við það að
samfélagsleg viðhorf til ákveðinna sviða breytist. Umræða um við-
kvæmt eða bannhelgt svið getur opnast og bannhelginni við það létt af
því smám saman. Slíkt má segja að hafi að einhverju leyti gerst um
sjúkdóma ýmsa. Upplýsingar um eðli, orsakir og afleiðingar sjúkdóma
eru aðgengilegri almenningi og sjúklingum sjaldnast hlíft lengur við
hinu sanna um sjúkdóm sinn. Umræðan verður hreinni og beinni og
orðin eru ekki lengur til að óttast, þau hafa misst ógnarmátt sinn.
Merkingarmið þeirra breytist úr því að vera ljótt í það að verða hlut-
laust. Samkvæmt greiningunni sem hér er viðhöfð ættu þau þá að fær-
ast úr þriðja flokki í þann fyrsta. Þessu ætti einnig að geta verið öfugt
farið þannig að samfélagsbreytingar valdi því að eitthvert hlutlaust
svið tilverunnar verði vandmeðfarið eða viðkvæmt og merkingarmið
orða sem því tengjast breytist þá í samræmi við það.
Á sama hátt ættu breytingar á málsamfélagslegum viðhorfúm að
geta fært orð á milli flokka. Þannig má hugsa sér að notkunarsvið
slanguryrða geti víkkað og farið verði smám saman að nota þau við
allar kringumstæður, þótt almennt sé líftími slangurs reyndar fremur
skammur. Málsamfélagið hefði þá samþykkt þau sem almenn orð og
ekki væri amast við þeim lengur. Það sama má segja um tökuorð sem
koma upprunalega inn í málið sem hreinar slettur og njóta í fyrstu ekki
viðurkenningar sem góð og gild orð. Með tíð og tíma aðlagast þau oft
málkerfinu og viðhorf til þeirra breytist gjaman um leið þótt ekki sé
það reyndar algilt (sbr. Guðrúnu Kvaran og Ástu Svavarsdóttur 2002).
Breytingin er fólgin í því að form orðanna er ekki lengur ljótt heldur
orðið hlutlaust, þau eru orðin hluti af almennu tungutaki. Orðin jeppi
og sófi eru dæmi um þessa þróun. Um væri þá að ræða færslu úr öðr-
um flokki í þann fyrsta samkvæmt fýrmefndri greiningu.
Þessi flokkun orða eftir formi og merkingarmiði sem hér hefur ver-
ið fjallað um gagnast til að skýra þá þróun á merkingu og notkunarsviði
orðanna hommi og lesbía sem orðið hefur á undanfömum ámm eins og
gerð verður grein fyrir í fjórða kafla. En fyrst verður rædd viðleitni ým-
issa hópa til að breyta orðafari á tilteknum merkingarsviðum og hvem-
ig líta má á slíkt sem eina tegund málstýringar. Það er mikilvægt atriði
til að skilja til hlítar þær breytingar á orðfæri sem hér em á dagskrá.