Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2004, Side 97

Baráttan um orðin
95
Þetta eru býsna róttækar aðgerðir til málstýringar sem miða ekki að-
eins að því að stýra málnotkun fólks í tiltekinn farveg heldur einnig
að því að breyta málkerfinu: Að breyta hlutverki málfræðilegs karl-
kyns úr því að vera tvíþætt, með vísun til karla eingöngu sem og til
beggja kynja, í einþætt hlutverk með vísun til karla eingöngu. Að
þessu leyti greinist þessi gerð málstýringar frá öðrum sem nefhdar
eru í (7).
Eins og nefnt var má deila um það hvort aðgerðir til málstýringar
sem felast í nýyrðasmíð, endurnýjun orða og breytingum á hlutverk-
um málfræðilegra kynja séu allt réttmætar aðgerðir og enn ffemur
hvort þær heppnist almennt eða ekki. Sú staðreynd að t.d. fjöldamörg
nýyrði sem og ný orð, sem leyst hafa af hólmi eldri gildishlaðin orð,
hafa fest sig í sessi sýnir hins vegar ótvírætt að aðgerðir af þessum
toga bera mjög gjarnan árangur. Auðvitað lifa oft einnig áfram hin
gildishlöðnu orð en þau fá þá oft nýtt hlutverk sem almenn fukyrði
eins og nefht hefur verið. Það sama má segja um tökuorð sem lifa til
hliðar við nýyrði. Þau tilheyra þá yfirleitt öðru málsniði, hafa ólíkan
blæ (sbr. Guðrúnu Kvaran og Ástu Svavarsdóttur 2002). Aðgerðir sem
miða að því að breyta hlutverkum málfræðilegra kynja eru um-
deildastar og eru þær aðgerðir sem mætt hafa mestri mótspymu, enda
erfitt að finna málfræðileg rök fyrir þeirri meintu mismunun tungu-
málsins sem talmenn þessarar stefnu hafa haldið fram (sjá Jón Axel
Harðarson 2001; Ágústu Þorbergsdóttur 2002; Guðrúnu Þórhallsdótt-
ur 2004).
2-2 Endurnýjun orða og orðamerkingar
Hyggjum þá nánar að málstýringu þeirri sem felst í því að stemma
stigu við notkun gildishlaðinna orða um ýmsa þjóðfélagshópa með því
taka upp ný orð í staðinn, sbr. (7f). Spyrja má hvaðan slík endurnýjun
orða spretti, hverjir það séu sem reyni að hafa áhrif á orðanotkun fólks
með slíkum beinum hætti. Sterkustu öflin hafa lengstum verið opin-
berir aðilar og fjölmiðlar í beinum eða óbeinum tengslum við faghópa,
en á síðari tímum hafa enn fremur margir minnihlutahópar sjálfir lát-
ið til sín taka.