Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2004, Qupperneq 102

100
Þóra Björk Hjartardóttir
(sambærileg hreyfing við Samtökin ‘78) og stofnuðu hina róttæku
hreyfingu Bassernes befrielsesfront. Síðar var nafni samtakanna
breytt í Landsforeningen af Bosser og Lesbiske, sem er vitnisburður
um breytt viðhorf til hins áður gildishlaðna orðs bosse (sbr. Frost
1997:42^44).
Stundum er húmorinn einnig með í for sem ótvírætt verður til að
vekja enn frekar athygli á málstaðnum eins og hjá dönskum samtök-
um geðfatlaðra, sem farið hafa sömu leið og samkynhneigðir, og kalla
hreyfingu sína Galebevœgelsen. Þar er notað lýsingarorðið gal sem er
gamalt og neikvætt orð og eitt af þeim orðum sem hefúr verið leyst af
hólmi af öðrum orðum í keðju sem nú endar á orðinu sindslidende (sjá
Frost 1997:58). Þetta er kannski sambærilegt því að geðfatlaðir tækju
höndum saman hér og nefndu samtök sín Brjálœðingahreyjinguna.
Þar sem aðgerðir af þessu tagi eru býsna róttækar og ganga oft
þvert á þá leið sem opinberir aðilar vilja fara fer þetta ekki alltaf fram
átakalaust. Slíkar tilraunir til merkingarbreytinga orða eru auk þess
mun sjaldgæfari en þær aðgerðir að taka upp ný orð, enda erfiðari
viðureignar. Breyting á merkingu af því tagi sem hér um ræðir er fólg-
in í merkingarþrengingu. Með því er átt við að orð glati einhverjum
þætti úr merkingu sinni (sjá t.d. Höskuld Þráinsson 1995). Orðið fé í
merkingunni ‘sauðfé’ er gott dæmi um merkingarþrengingu. í eldra
máli merkti fé ‘búfé almennt’, nautgripir og hross þar með talin. Að-
gerðir sem miða að því að afnema neikvæðar og niðurlægjandi auka-
merkingar orða eru samkvæmt þessu augljóslega merkingarþrenging
þótt í nokkuð annarri mynd sé: Reynt er að afmá hluta merkingarinn-
ar, hina gildishlöðnu, þannig að eftir standi grunnmerkingin ein sér.
4. Þróun orðfæris um samkynhneigð
4.1 Orðabarátta samkynhneigðra
Sú vakning sem varð meðal minnihlutahópa erlendis upp úr 1970 barst
fljótlega hingað til lands. Samkynhneigðir á íslandi bundust böndum
og stofnuðu sína eigin hreyfingu árið 1978, Samtökin ‘78. Þeir hófú
brátt mikla framsókn í réttindabaráttu sinni og vildu opna umræðuna
og gera sig sýnilegri og takast á við fordómana sem þeir höfðu mátt