Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2004, Page 106

104
Þóra Björk Hjartardóttir
ljósara þegar litið er til þess að á þessum tíma hafði Orðanefnd Kenn-
araháskóla Islands unnið um skeið að íðorðasaíhi úr sálífæði og skyld-
um greinum sem út kom svo 1986. Áður hafði nefndin sent ffá sér
fjölritað hefti „til reynslu og umfjöllunar“ sem aukið var svo við og
lagfært áður en til útgáfu kom (sbr. Orðaskrá úr uppeldis- og sálar-
frœði 1986:6). Meðal þeirra fjölmörgu nýyrða sem þar voru kynnt
voru eftirfarandi heiti um samkynhneigð „í stað erlenda orðsins
homosexual og annarra skyldra orða“: lýsingarorðið kynhvarfur og
nafnorðin kynhvarfi og kynhvörf (Helgi Hálfdanarson 1985). Þótt ekki
komi það fram má ætla að orð þessi séu ekki síður mynduð til að leysa
af hólmi hin afar neikvæðu orð kynvilltur, kynvillingur og kynvilla sem
tíðkast höfðu lengi en aukin umræða í samfélaginu um stöðu þessa
þjóðfélagshóps knúði beint og óbeint á um orðaumskipti. Orðanefhd-
inni hugnaðist ekki notkun orðanna hommi og lesbía sem „kynhvarfar
sjálfir [hafa] notað um sig“ og þótti þau „með öllu ótæk, þar eð þau
hefðu á sér niðrandi blæ“ (Helgi Hálfdanarson 1983). Eins líkleg
ástæða er erlendur uppruni orðanna eins og lesa má milli línanna síð-
ar í sömu grein þar greint er frá því að orðanefndin hafi lagt blessun
sína yfir „tökuorðin hómi og lespa, sem bæði þóttu kurteisari í við-
móti og miklu íslenzkari á svip“.
Eins og fyrr greindi deildu fulltrúar samkynhneigðra og fulltrúar
opinberra aðila, þ.e. orðanefndarinnar, um orðfæri á þessu sviði í
blöðum þar sem hvor aðilinn um sig hélt sínum orðum á lofti og fann
orðum hins allt til foráttu. í þessari orðasennu má augljóslega greina
togstréitu eða baráttu um það hverjir eigi að stjórna málþróuninni,
hverjir eigi að ráða því hvaða heitum einstökum minnihlutahópum er
gefið, minnihlutahóparnir sjálfir sem í hlut eiga eða fúlltrúar hins
opinbera, þeir sem fara með umboð til að mynda ný orð á þessu sviði.
Þannig segir t.d. Helgi Hálfdanarson (1985) að sér virðist „orð eins og
svokölluðu íðorða (sbr. t.d. Ara Pál Kristinsson 2001:9-10 og Baldur Jónsson
1998/2002). Grasrótarstarfsemin hér er annars konar. Ekki er þrýst á um nýyrði held-
ur endurtúlkun gildishlaðinna orða og í hlut á minnihlutahópur sem nýtur ekki mikill-
ar virðingar í samfélaginu en ekki áhrifamiklir einstaklingar eða starfsmenn stofnana.
Ekki er hægt að útiloka að það síðarnefnda hafi einnig sitt að segja um viðbrögðin
þótt ekkert verði fullyrt í þeim efnum.