Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2004, Qupperneq 119

Baráttan um orðin
117
5. Lokaorð
I þessari grein hefur verið íjallað um breytingar á notkunarsviði orð-
anna hommi og lesbía sem átt hafa sér stað á undanfömum áratugum.
Merking og notkun orðanna hefur breyst úr því að vera gildishlaðin
slanguryrði einungis nothæf við afmarkaðar aðstæður í almennt hlut-
laust orðafar. Bann Ríkisútvarpsins á sínum tíma við auglýsingu frá
Samtökunum ‘78 þar sem þessi orð komu fyrir var skiljanlegt í ljósi
tíðarandans þá. Orðin samræmdust hvorki að formi né merkingarmiði
málstefnu útvarpsins. Smám saman varð þó breyting á stöðu þessara
orða sem rekja má að stórum hluta til baráttu samkynhneigðra sjálfra
sem tóku upp aðferðir erlendra stallsystkina sinna sem fólust í því að
ráðast að því niðrandi orðfæri sem notað var um tilvist þeirra og knýja
á um breytingar. Þær leiðir sem þeir vildu fara rákust harkalega á þær
aðferðir sem fúlltrúar hins opinbera beittu sem vildu koma á framfæri
öðrum orðum. Tekist var á um viðeigandi orð um samkynhneigð en
svo fóru leikar þegar fram liðu stundir að það orðfæri sem samkyn-
hneigðir beittu sér fyrir fór með sigur af hólmi. Segja má að það sé nú
á tímum allsráðandi eins og athugun í Gagnasöfnum Orðabókar Há-
skólans og öllum útgáfum íslenskrar orðabókar leiddi í ljós. Önnur
orð eru hverfandi notuð, bæði orð þau sem voru svo til einráð á árum
áður sem og þau orð sem Orðanefnd Kennaraháskólans smíðaði.
Að lokum er rétt að árétta að ljóst er að úrslitin í baráttunni um orð-
■n gátu ekki hafa farið á þá leið sem hér hefur verið greint frá nema
samhliða opinni umræðu og auknum sýnileika samkynhneigðra og
þeim samfélagsbreytingum sem hafa stórlega dregið úr fordómum í
garð þeirra (sbr. Þorvald Kristinsson 2003). Það er því óhætt að full-
yrða að nú líta æ fleiri ekki á homma og lesbíur sem hættuleg og smán-
arleg frávik heldur sem einn sprota í fjölbreytileika mannlegs samfé-
lags, sem aftur endurspeglast í almennri hlutlausri notkun á eitt sinn
niðurlægjandi og niðrandi orðum um þennan þjóðfélagshóp.