Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2004, Page 163

Horjið þér á Skjá einan?
161
síður í bága við íslenska málvenju. Hitt er líklegra að tilhneigingin til
lýsingarorðsbeygingar endurspegli í þessu tilviki óvissu málnotenda
um hvemig fara eigi með hið óvenjulega nafn Skjár einn. Það er líka
ekki alveg dæmalaust að töluorð fái lýsingarorðsbeygingu í nútíma-
máli; að minnsta kosti fær fjórir gjarna lýsingarorðsbeyginguna fjór-
an í stað töluorðsbeygingarinnar fjóra í þolfalli í karlkyni, eins og í
dæmunum í (41) sem fengin eru úr íslenskum vefritum.5
(41)a. Það tók okkur bara fjóran og hálfan tíma að keyra til J ...
b. .. .hún er að fá fjóran og hálfan dag fýrir hvert brot
c. ...að fresta skuli gildistöku tveggja kafla lyfjalaganna um
fjóran og hálfan mánuð...
d. Knapinn hefur fjóran og hálfan hring til umráða til að sýna
eftirfarandi gangtegundir...
e. Ökuþórinn Michael Schumacher er í öðru sæti með tæpan
fjóran og hálfan milljarð
f. í fjórða sæti höfnuðu þau SÁ og EM með fjóran og hálfan
vinning
I þessum dæmum er þó ekki um að ræða neina óvissu um hvernig fara
beri með fjórir, enda getur það ekki verið neitt annað en töluorð og
setningarleg staða þess getur ekki talist á neinn hátt óvenjuleg. Það er
aftur á móti nábýlið við lýsingarorðið hálfur sem truflar og hefur áhrif
á töluorðið.
Það verður fróðlegt að fylgjast með hvernig málnotendum gengur
að venjast nafninu Skjár einn (og Skjár tveir ef sú stöð hefur aftur út-
sendingar) og hvort þetta mynstur nær þeirri fótfestu í tungumálinu að
í kjölfarið komi nöfn á borð við Skjár þrír og Skjár fjórir, frekar en
Skjár þrjú og Skjár fjögur, og einhverjir freistist jafnvel til að segja
Rás einn og Rás tveir í stað Rás eitt og Rás tvö.
5 í eldra máli höfðu töluorðið einn og lýsingarorðið einn sams konar beygingu,
töluorðsbeygingu, að því frátöldu að lýsingarorðið gat einnig beygst veikt (Noreen
1923:304 [§444, athgr. 1]). Á íyrri hluta sextándu aldar finnast þess íyrst merki að
lýsingarorðið fái myndina einan í stað einn í þf. et. kk. (Bjöm K. Þórólfsson 1925:93;
Jón Helgason 1929:71-72; Bandle 1956:330).