Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2004, Qupperneq 192

190
Ritdómar
urskonar villuleiðrétting í leitinni: Sé t.d. leitað að rangskrifaða orðinu „hesstur“
finnur forritið orðið hestur. Sá er þó galli á gjöf Njarðar að ekki er hægt að vista né
afrita þá skrá sem birtist við leitina, eða a.m.k. hefur mér ekki tekist að finna leið til
þess.
Villulestur fylgir ekki forritinu, þótt svo virðist mega skilja af upplýsingum í
skjali sem fylgir á geisladiskinum („Lestumig.wri“, dags. 8.9. 2003). Samtal við
starfsmann Eddu leiddi í ljós (hafi ég skilið rétt) að það sem þar er sagt um tengsl
tölvuorðabókar við ritvinnsluforritið Word (m.a.: „Skjalalestur er gerður með skipun-
inni Skrá-Lesa Word skjal eða með því að velja Lestur undir Tools valmyndinni í
Word“) eigi við um ensk-íslensk-enska tölvuorðabók Eddu, en henni fylgir neíhilega
islenskur yfirlestur. Sú bók er nýrri en sú íslensk-íslenska, sem hér er til umfjöllunar,
og forrituð sérstaklega með þetta í huga. Það er vissulega gagnrýnisvert að þessi kost-
ur skuli ekki fylgja íslensku orðabókinni, en útgefendum til nokkurrar afsökunar skal
á það bent að íslenskur yfirlestur fylgir nýjustu gerð Office-forritapakkans (Microsoft
Office 2003), sem hefur að geyma langalgengasta ritvinnsluforrit sem nú er í notkun
(MS Word) og hefur það eflaust ráðið miklu um að ekki hefur verið ráðist í kostnaðar-
sama endurforritun.
Sem fyrr segir verður ekki fjallað sérstaklega um innihald tölvuútgáfu íslenskrar
orðabókar í þessum dómi, og læt ég því staðar numið hér.
3.
í formála ÍO 3 er þess getið að uppflettiorð séu hljóðrituð í undantekningartilfellum
og þá einungis þau málhljóð sem eru á skjön við venjulegar íslenskar framburðarregl-
ur (bls. xv). Til dæmis er að jafnaði sýnt ef orð með tvöföldu / eru borin fram með [1:]
(sjá t.d. við jollajulla, troll o.m.fl.). Stundum gætir þó ósamræmis, svo sem við orð
sem hefjast á gall- (bls. 421), þar sem við fyrstu sýn virðist farin sú leið að framburð-
ur sé sýndur við fyrsta orð í röð orða með [l:]-framburð en ekki við orð sem hafa [dl]-
framburð; slíkt væri í sjálfu sér ekki óskynsamlegt þótt útlendingar gætu þá átt í vanda
með að átta sig á að ‘H’ í gallabuxur sé ekki borið fram eins og ‘U’ í gallagripur (þessi
orð eru hlið við hlið og við hvorugt tiltekinn framburður, enda koma gallabuxur næst
á eftir sögninni galla [-1:-] ‘hafa fataskipti, ...’). En við fjórar flettur í röð, galli ‘ytri
klæðnaður, ...’, galli ‘maður frá Gallíu’, Gallia og gallínlgallíum er [l:]-ffamburður
sýndur við þrjár þær fyrstu en ekki hina fjórðu (gallínlgallíum); við fimmta orðið í
röðinni, gallon, er [l:]-ffamburður tiltekinn en ekki við næsta á eftir, gallosía. Þama
er ljóst að ekki hefur tekist að fara eftir annars tiltölulega skynsamlegri vinnureglu.
Meðal annars sem nefna má er að yfirleitt virðist tekið ffam ef g milli sérhljóða
(í tökuorðum) er borið ffam sem lokhljóð, [g] eða [}] (sjá t.d. við figúra, bls. 331, og
regera, bls. 1171). Hins vegar er effirtektarvert að ekki er bent á undantekningar frá
tvíhljóðun a á undan ng í vissum orðum (sjá t.d. mangan og mangó, bls. 956, tangens,
tangerína, tangó, bls. 1566).
Stundum liggur áðumefhd vinnuregla ekki beinlínis að baki, svo sem þegar tiltek-
ið er að dýflisa, dýflissa, dyblissa sé borið fram með [bl] (bls. 245), þótt reglan sé ein-