Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2008, Blaðsíða 23

Málbreytingar í Ijósi málkunnáttufrœði
21
Satt að segja hefur fátt komið mér meira á óvart í athugunum
mínum á málbreytingum en það hversu mikilvægar spumingar þetta
em og hvert leitin að svömm getur leitt. Blandaðar upplýsingar virðast
metnar á ólíkan hátt eftir því hvers eðlis breytingamar em. Þær
niðurstöður verðskulda aðra grein (þeir sem ekki geta beðið hennar
geta þó lesið um þær hjá Margréti Guðmundsdóttur 2002:35^-5).
2.6 Líkan af málbreytingu — afhverju þarflíkan?
Fyrirsögn kaflans er tvíræð. Oft er slíkt heldur verra en kemur sér vel
í þessu tilviki því að báðar merkingarnar koma við sögu, þ.e. ‘hvers
vegna þarf líkan?’ og ‘hverju þarf líkanið að lýsa?’.
Eins og fram kom hér að framan setja málkunnáttufræðingar
mállýsingar sínar fram sem nokkurs konar líkan eða „módel“ af mál-
kunnáttunni. Gott líkan lýsir fýrirbærinu sem það er af og skýrir það, en
er um leið jafnan einföldun á flóknum vemleika. Líkön em þó í eðli sínu
misnákvæm, sum gefa til dæmis yfirsýn yfir þætti sem hægt er að lýsa
nánar með öðm líkani. Þannig byggist lexíkölsk hljóðkerfisffæði á
„yfirlits-líkani“ sem sýnir lagskiptingu málkunnáttunnar en „hefðbund-
in“ hljóðkerfisffæði byggist á líkani þar sem mállfæðin er þáttaskipt (sjá
ítarlegri samanburð hjá Þorsteini G. Indriðasyni 1994:22-40). Innan
hvorrar kenningar er síðan hljóðkerfisfræðinni lýst með líkani sem lýsir
með meiri nákvæmni ákveðnum þætti úr heildarmyndinni. Og þar sem
heildarmyndin er ekki sú sama gildir það einnig um einstaka þætti.
Breytingum á hljóðkerfi yrði væntanlega lýst á ólíkan hátt innan hefð-
bundinnar hljóðkerfisfræði málkunnáttufræðinnar og lexíkalskrar hljóð-
kerfisffæði. Breytingu sem hefðbundin hljóðkerfisffæði myndi e.t.v.
lýsa sem breyttum skilum milli orðhluta (t.d. milli rótar og viðskeytis)
gæti lexíkalska hljóðkerfisffæðin lýst þannig að viðskeyti hefði flust
milli laga í hinu lagskipta orðasafni sem þar er gert ráð fýrir.
Málkunnáttufræðingi sem fæst við málbreytingar nægir ekki líkan
af málkunnáttu eða þætti í málkunnáttu (eins og hljóðkerfisfræði).
Málbreyting er ekki innbyggð í málkunnáttuna á sama hátt og til
dæmis setningakerfi og hljóðkerfi. Það er ekkert „lag“ eða „þáttur“ í
málkunnáttunni sem heitir málbreytingar.