Íslenskt mál og almenn málfræði


Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2008, Page 25

Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2008, Page 25
Málbreytingar í Ijósi málkunnáttufrœði 23 skýrt það. Hvað er í hverjum bás sem tilgátan gerir ráð fyrir, hverjir eru fylltir og hverjir tómir? Allt þarf að eiga sinn upprunastað og endastöð og ekki hægt að sveigja tilgátuna til eftir því hvemig stend- ur í bólið hverju sinni.14 Þá er eitthvað að annaðhvort greiningunni eða kenningunni. Á sama hátt þarf málbreytingafræðingurinn sem rannsakar tiltekna málbreytingu að vinna innan tilgátu um málbreyt- ingar sem spáir fyrir um ferlið, getur lýst því og skýrt það. Ef tiltekin málbreyting fellur ekki að tilgátunni er eitthvað að annaðhvort grein- ingunni eða tilgátunni. Rétt eins og hjá setningafræðingnum. En slík tilgáta um málbreytingar er enn á fósturstigi meðan setningar- fræðingar hafa prófað sig áfram með margar kynslóðir tilgátna. Hverju þarf líkan okkar af málbreytingu að lýsa? Fjölmörgu! Fyrst og fremst á það þó að lýsa einhverju sem gerist hjá fólki. En hvaða fólki? Málbreytingar em þess eðlis að erfitt er að sjá þær fyrr en þær em famar að breiðast út. En einhvers staðar byrja þær. Einhver varð einhvem tíma fyrstur til að segja kvað (fýrir hvað), Það var lamið mig (svokallaða nýja þolmynd) eða aðra „fulltrúa“ þessara nýjunga.15 Engum, mér vitanlega, hefur tekist að rekja málbreytingu sem farin er að breiðast út til upphafsmannsins og sjá þá um leið hvort hann var bam eða fullorðinn, karl eða kona, valdsmaður eða lítilmagni o.s.frv. Hér að framan (í kafla 2.3) voru nefndar til sögunnar rannsóknir sem sýna að fólk breytir máli sínu á lífsleiðinni. Þegar nánar var að gáð kom þó í ljós að dæmin um slíkar breytingar fólu ávallt í sér að fólk tók upp nýjungar sem þegar höfðu kviknað í málinu. Þarna var því ekki á ferðinni sú kviknun nýjungar sem málkunnáttufræðingar leita skýringa á. 14 Svokallað X-liðakerfi í setningafræði er skýrt dæmi um þetta. Þar er gert ráð fyrir að setningaliðir eigi sér höfuð sem síðan er byggt í kringum samkvæmt ákveðnum reglum. Sömuleiðis er gert ráð fyrir að hægt sé að færa til liði eftir vissum reglum, þannig að pláss í liðgerðinni sem hentar einum lið stendur öðrum ekki til boða (sjá um X-liðakerfið hjá Höskuldi Þráinssyni (2005:199 og víðar) og sömuleiðis um tiltölulega einföld dæmi um færslur sem ganga eða ganga ekki eftir því hvort pláss er fyrir færðu liðina (2005:548-549)). 15 Ekki er víst að slíkir upphafsmenn séu lengi einir á báti, heldur líklegt að a.m.k. margar málbreytingar kvikni um sama leyti hjá mörgum vegna þess að for- sendur hafa skapast íyrir þær. En strangt til tekið hlýtur einn að vera fyrstur.
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148
Page 149
Page 150
Page 151
Page 152
Page 153
Page 154
Page 155
Page 156
Page 157
Page 158
Page 159
Page 160
Page 161
Page 162
Page 163
Page 164
Page 165
Page 166
Page 167
Page 168
Page 169
Page 170
Page 171
Page 172
Page 173
Page 174
Page 175
Page 176
Page 177
Page 178
Page 179
Page 180
Page 181
Page 182
Page 183
Page 184
Page 185
Page 186
Page 187
Page 188
Page 189
Page 190
Page 191
Page 192
Page 193
Page 194
Page 195
Page 196
Page 197
Page 198
Page 199
Page 200
Page 201
Page 202
Page 203
Page 204
Page 205
Page 206
Page 207
Page 208
Page 209
Page 210
Page 211
Page 212
Page 213
Page 214
Page 215
Page 216
Page 217
Page 218
Page 219
Page 220
Page 221
Page 222
Page 223
Page 224
Page 225
Page 226
Page 227
Page 228

x

Íslenskt mál og almenn málfræði

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Íslenskt mál og almenn málfræði
https://timarit.is/publication/832

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.