Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2008, Qupperneq 33

Málbreytingar í Ijósi málkunnáttufræði
31
ljós að núllliðir án undanfara hefðu verið tækir (eða leyfilegir) allt
fram um 1700 og aðrir núllliðir sem nú eru horfnir nokkru lengur (sjá
s.r. 12-18 og nánari lýsingar víðar í ritinu).
Þá vaknar spumingin: Ef núllliðimir em tækir samkvæmt málvit-
und fólks en það notar þá samt sjaldnar en fyrri kynslóðir, er þá
orsökin sú að munur er á og M,? Með öðmm orðum: Hefur orðið
málbreyting þó að núllliðimir séu enn tækir? Eða verður málbreyting-
in fyrst þegar þeir verða ótækir?19
Það er eðlismunur á því að eitthvað sem var tækt verði ótækt, eða
að eitthvað sem var tækt sé notað minna/sjaldnar en áður. Ef það er
talið til málbreytingar að eitthvað verði á einhvem hátt fýsilegri eða
ófýsilegri kostur en áður er skilgreiningin orðin svo víð að hætt er við
að hún verði ekki gagnleg. Til að mynda væri í mörgum tilvikum afar
erfítt að átta sig á hvort aukin eða minnkuð notkun (t.d. setninga-
gerðar) væri vegna breytinga á málkunnáttunni eða einhvers konar
sveigjanleika í málbeitingunni (sjá meira hér á eftir um „tísku“ í máli).
Vænlegra er að gera ráð fyrir að sá munur á Mj og M2 sem talinn er
til málbreytinga sé til dæmis þegar regla sem var til hætti að vera til
eða öfugt, þannig að ný regla verði til.
Hvað telst munur á hljóðum og hljóðkerfí? Ef það sem er tvö
hljóðön (fónem) hjá fyrirmyndunum verður eitt hljóðan í málkunnáttu
bams hefur greinilega orðið málbreyting. Til dæmis þegar i og e falla
saman í eitt hljóðan. En hvað ef bamið kemur sér upp einhverju sem
við heyrum sem „dálítið opið opnara en i hjá fyrirmyndunum? Er
það málbreyting? Ef þetta „dálítið opna i“ á rætur að rekja til þess að
skilgreiningin á i í málkunnáttu bamsins sé á einhvem frábmgðin mál-
kunnáttu fyrirmyndanna, hlýtur það strangt til tekið að teljast munur á
Mj og M2 og því málbreyting samkvæmt skilgreiningunni. Hins vegar
gæti orðið snúið að greina slík tilvik frá t.d. óskýrmæli, eða óná-
19 Hér mætti velta fyrir sér muninum á því annars vegar að beita tiltekinni
málfræðireglu og hins vegar að beita henni ekki en skilja þá sem beita henni. Það
virðist ekki vefjast fyrir íslendingum að skilja afbrigði eins og harðmæli, ein-
hljóðaframburð, nýja þolmynd og „skroll" þó að þeir hafi þau ekki sjálfir í eigin máli.
En við skiljum líka böm og útlendinga sem hafa ekki náð fullum tökum á málinu. Við
skiljum því mun meira en er hluti af virkri málfræði.