Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2008, Qupperneq 38

36 Margrét Gnðmundsdóttir
En hvað er það þá þegar til dæmis i verður smám saman opnara?
Við getum kallað það smábreytingu. Smábreytingar eru þá þannig að
við sjáum þær yfirleitt ekki hverja fyrir sig, en þær eru samt í rauninni
einhvers konar breyting í málkunnáttunni eða jafnvel aðeins í mál-
beitingunni. Ef smábreytingar verða á smábreytingar ofan er hægt að
tala um smástíga málþróun.
Smábreyting og smástíg málþróun er eðlileg í ljósi ferils málsins
milli kynslóða. Málbreyting er hins vegar „óeðlilegur“ munur sem við
þurfum að leita skýringa á. Við þurfum að reyna að skýra hvers vegna
og hvernig svo mikill munur kemur upp að það sem einn segir er
ótækt samkvæmt málkunnáttu einhvers annars. Milli smábreytingar
og smástígrar málþróunar annars vegar og málbreytingar hins vegar
liggja hin hárfínu mörk þess sem þarf að skýra og þess sem skýrir sig
sjálft eða er í eðli sínu óútskýranlegt.
í þessu sambandi er einnig vert að taka upp fyrri umijöllun um að
við teljum það ekki til málbreytingar að eitthvað verði á einhvem hátt
fýsilegri eða ófýsilegri kostur en áður. Þrátt fyrir þetta verður ekki hjá
því litið að stundum er eins og flóð og íjara skiptist á í tungumálinu.
Þegar við skoðum málið sem einhvers konar massa sem líður áfram í
tímanum sjáum við að tiltekin málfarsleg atriði sækja á eða hörfa án
þess að hægt sé að segja að eitthvað rótgróið í málkerfmu hafí horfíð
eða nýjung orðið til. Til dæmis gerist það að regla eða setningagerð
sem var til og er til er notuð meira eða minna en áður.
í nútímamáli má greina breytingar á orðalagi og málfari sem eðli-
legast virðist að telja til tískustrauma. Sem dæmi má nefna orðalagið
með ... (lo.) hætti sem hefur um nokkurt skeið verið afar vinsælt og
kemur þá oft í stað atviksorðs: andmæla með kröftugum hœtti í stað
andmæla kröftuglega. Þama er vart á ferðinni nein breyting á leyfí-
legum og óleyfílegum setningagerðum heldur fyrst og fremst einhvers
konar tíska, að því er virðist. Eðlilegt virðist að líta á hana sem breytta
málbeitingu frekar en breytingu á málkunnáttunni sjálfri. En hver veit
nema slík tíska gæti leitt til einhvers konar breytingar á stöðu eða
notkun atviksorða í íslensku?
Vert er að hafa í huga að þó að smábreytingar sjáist ekki og smá-
stíg málþróun ekki nema horft sé á þróun tungumálsins yfir nokkum