Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2008, Qupperneq 99

Um virkar ogfrjósamar orðmyndunarreglur í íslensku 97
2. Mismunandi afstaða til málfræði
I þessum kafla verður leitað svara við spumingunni um það af hverju
sumir fræðimenn em uppteknir af virkni en aðrir ekki, sbr. (la).
Svarið tengist því hvemig menn vilja líta á málfræðina og hér skilja
menn gjaman á milli máikunnáttufræðinnar (e. generative gramm-
ar), sem er kennd við Noam Chomsky og setur málnotandann í önd-
yegi við málfræðirannsóknir, og þeirra sem vilja skoða málið óháð
nialnotandanum, ef svo má segja. Varðandi málkunnáttuna hafa verið
Sett fram ýmis módel eða líkön sem eiga að lýsa henni. Þar er yfirleitt
gert ráð fyrir tveimur þáttum sem snúa að orðmynduninni, þ.e. orða-
safni og orðmyndunarhluta, og hér verður fjallað nánar um það hvemig
virknin tengist þessum þáttum. En fyrst dálítið um áðumefndan mun
a rannsóknarstefnum í málvísindum og hvemig líta má á virknina í
Ijósi þeirra.
2-k Málkunnátta og málfræði
Skiptingin í annars vegar virkni sem hluta af málkunnáttu og frjósemi
Sem mælikvarða á framleiðni orðmyndunarreglunnar byggir á því að
það sé til eitthvað sem heitir málkunnátta. Þeir sem aðhyllast þá kenn-
lngu segja sem svo að málfræði sé lýsing á því sem menn kunna þegar
þeir kunna tiltekið tungumál, þ.e. hún er lýsing á málkunnáttunni.
^álfræðin (eða málkunnáttan sem hún lýsir) „á heima“ inni í höfðinu
a iólki samkvæmt þessu. Aðrir málfræðingar gera frekar ráð fyrir því
að málfræðin sé lýsing á tilteknu kerfi eininga og reglna sem er til utan
Vlð rnanneskjumar og lifír þar sjálfstæðu lífí ef svo má að orði komast.
Eri hvemig tengist þessi umræða virkninni og frjóseminni? Mál-
Unnáttufræðingar tala annars vegar um hæfíleikann til þess að tala
^ttalið, þ.e. málkunnáttuna eða málhæfnina (e. competence) og hins
Vegar um það hvernig sá hæfíleiki er notaður, þ.e. málbeitinguna
Performance, sjá t.d. Chomsky 1972).3 Ef grannt er skoðað þá fell-
Ur þessi skipting vel að hugmyndinni um virkni og frjósemi þar sem
j^. fynræðu um þetta efni má líka finna í grein Margrétar Guðmundsdóttur i þessu
1 islensks máls og ýmsum ritum sem þar er vísað til. — Ritstj.