Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2008, Page 104

102
Þorsteinn G. Indriðason
viðskeytið -ugur og Þorsteins G. Indriðasonar (2005) um virkni nokk-
urra viðskeyta í íslensku yfir lengra tímabil. Þetta eru þá rannsóknir
þar sem sjónarhomið er meira sögulegt en samtímalegt. Aðrir, svo
sem Randa Mulford (1983), Sigurður Jónsson (1984) og Eiríkur
Rögnvaldsson (1986, 1988), fjalla um virkni frá samtímalegu sjónar-
homi. Auk þessa er tæpt á virkni í mörgum öðmm greinum og rit-
gerðum. í flestum þessara greina er í raun verið að fjalla um frjósemi
viðskeyta en lítil sem engin áhersla er á umíjöllun um virkni sem hluta
af málkunnáttunni. í þessum kafla verður lögð sérstök áhersla á að
rekja nýlegar hugmyndir Bauers (2001) um virknina með skírskotun
til íslenskra dæma og fjallað er um þann mun sem kann að vera á
sögulegri og samtímalegri virkni. Hér verður gerð tilraun til þess að
tengja efinið áðumefndum hugmyndum um virkni og frjósemi.
3.1 Um sögulega og samtímalega virbú
Ef miðað er við að frjósemi orðmyndunarreglu sé mæld í íjölda þeirra
orða sem reglan skilar af sér inn í orðaforða málsins liggur nokkuð
beint við að segja að mæling á sögulegri virkni orðmyndunarreglu sé
í raun mæling á frjósemi hennar. í textunum leitum við að nýjum
orðum sem reglan hefur myndað en sama orðmyndunarreglan getur
verið mismunandi frjósöm eftir tímabilum, afar frjósöm á einu tíma-
bili og minna frjósöm á öðru. Ný orðmyndunarregla sem kemur upp í
málinu hefur væntanlega litla frjósemi til þess að byrja með en getur
síðan aukið hana jafnt og þétt (sbr. t.d. Katamba 1993:67). Bauer
(2001:8-9) tekur dæmi um frjósemi enska viðskeytisins -ment til þess
að sýna að hún geti verið mismunandi eftir tímabilum. Sé frjósemin
skoðuð á tímabilinu 1150-2000 kemur í ljós að viðskeytið er frjó-
samast frá 1600-1800. í dag er viðskeytið hins vegar ekki frjósamt því
Bauer frnnur aðeins eitt dæmi um nýtt orð, underlayment, á tímabilinu
frá 1950 fram til dagsins í dag. Það bendir líka til þess að orðmynd-
unarreglan sem skeytir -ment við grunnorðið sé ekki lengur hluti af
málkunnáttu þeirra sem hafa ensku að móðurmáli.
Rannsókn á sögulegri frjósemi viðskeytis byggir á þeim textum
sem finnast á því tímabili sem til skoðunar er. Sú rannsókn fer þá