Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2008, Page 165

Hallgrímur Scheving og staðbundinn orðaforði 163
eyinga. I TM eru tvö dæmi, annað úr Austur-Húnavatnssýslu og er
merkingin sögð ‘norðanþíða og svalt í lofti’ en hitt í sömu merkingu
er úr skagfírskri dagbók frá 1902. JOlGrv þekkir orðið í sömu merk-
ingu og merkir það ekki sérstökum landshluta. í B1 er bersaþeyr fletta
í viðbæti aftan við meginverkið og er hún merkt Húnavatnssýslu.
Merkingin er sögð ‘Tovejr med nordlig Vind’ (1920-1924:1011).
betta bendir til að B1 hafi dæmi sitt úr einni af vasabókum Bjöms M.
Olsens (Guðrún Kvaran 2003). í ÍO er orðið ekki merkt staðbundið
(1983:72). ÁBIM hefur elst dæmi um orðið frá 19. öld og er líklegra
að það sé frá BMÓ en frá Hallgrími. Hann segir upprunann óljósan og
óvíst hvort fyrri liðurinn eigi við mannsnafnið eða bjamdýrsheitið.
Hann hefði þó átt að þekkja söguna af Bessa í bók Þórðar. Dæmin sem
fundist hafa enn sem komið er em af Suðurlandi eins og dæmi Hall-
gríms og af Norðurlandi.
borgutó Tanificium rude, slet Uldarbeide - ductum videtur a decur-
tato nomine fæminæ alicujus v: Vilborg v: Herborg qvæ lanificium
male elaboraverit. A.M.’ Hallgrímur telur að fyrri liðurinn sé dreginn
af nafni einhvers kvenmanns, til dæmis Vilborgar eða Herborgar, sem
skilað hafi af sér lélegri ullarvinnu. Eina dæmið í RM er úr 283-285
4to og bætir það engu við. Þar stendur aðeins: „Borgu-tó mde et crass-
um lanificium“ og er það ekki merkt landshluta. í TM er ekkert dæmi
um borgutó en aftur á móti tvö úr Fnjóskadal um gorgutó. Annar
heimildarmaður lýsir gorgutó svona: „gróft ullarband, óhæft í skárri
flíkur“, en hinn „gróf ullarvinna, gölluð fyrir handvömm“. B1 hefur
hvorki borgu- né gorgutó en í viðbæti aftan við meginsafnið hefur
hann nafnorðið gorgur í merkingunni ‘reiðsokkur’ (1920-1924:1024).
Ekki er þess getið að það sé staðbundið. í ÍO er hvorki borgu- né gorgu-
t° en þar er flettan gorgur ‘reiðsokkur’ merkt staðbundin. JÓlGrv
hefur ekkert orðanna í handriti sínu. ÁBIM hefur elst dæmi um borgu-
tó frá 19. öld og gefur sömu merkingu og Hallgrímur. Hann segir enn
fremur: „Orðið sýnist að hafa tengst einhverri Borgu, en sjá gorgutó“
(1989:72). Við gorgutó er gefið að orðið sé staðbundið og uppmni
óviss (1989:270). ÁBIM hefur einnig nafnorðið gorgur sem flettu,
•nerkir það 19. öld og staðbundið. Ekki hefur mér tekist að fínna þetta