Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2008, Qupperneq 176

174
Guðrún Kvaran
en getur ekki um landshluta. B1 gefur nákvæmlega sömu upplýsingar
og Hallgrímur og hefur þær sjálfsagt frá honum. Viðbótardæmi benda
til þess að merkingin ‘uppstökkur’ sé bundin Norðurlandi en að notk-
un merkingarinnar ‘hæðinn’ sé víðar þekkt.
hnáka ‘Hnáka, unglingsstúlka forte pro Smáka af smár. Sk.M.’, þ.e.
„skaftafellssýslumál“. í RM eru sex heimildir fýrir utan þá frá Hallgrími-
Um helming þeirra má rekja til Suðurlands, þar af eitt dæmi til Vestur-
Skaftafellssýslu. í TM er aðeins ein heimild og segir heimildarmaður
orðið þekkt í Ámes- og Rangárvallasýslu. B1 hefur dæmi úr Ámessýslu
og má rekja það til BMÓ. ÁBIM merkir orðið 19. öld og má sjálfsagt
rekja þá merkingu einnig til BMÓ. í ÍO er það ekki merkt staðbundið.
Svo virðist sem orðið sé sunnlenskt og víðar þekkt en í Skaftafellssýslu.
hrul ‘Hml. pro hraungl. íshml. A.M’. Fjögur dæmi em í RM auk
Hallgríms. Tvö þeirra benda til Austurlands en óvíst er um uppruna
hinna tveggja. Engin heimild var í TM og engin hjá JÓlGrv. B1 merk-
ir orðið ekki staðbundið og hefur heimild sína frá Þorvaldi Thor-
oddsen (1920-1924:361). Dæmi er um hrul í tveimur vasabóka BMO,
merkingin er sögð ‘íshroði’ og heimildir em úr Skaftafellssýslu (XII'
87) og Eyjafjarðarsýslu (XXXVIIE6). Orðið kemur einnig fyrir á lista
með orðum úr Reyðarfírði frá Jóhanni Daníelssyni aftast í vasabók
XX (Guðrún Kvaran 2004:173). Orðið er merkt staðbundið í Á)
(1983:415) og hjá ÁBIM. Hallgrímur er því ekki eina heimildin um
staðbundna notkun.
illviðrafluga ‘= melfluga. et gestafluga. qvia creduntur cum gregatim
in domibus voliant malam tempestatem portendere. S.A.M.’, þ-e-
nafnið fær flugan af því að það þótti boða óveður ef margar melflug-
ur vom á flugi samtímis innanhúss. Aðeins eitt dæmi annað var í R^
úr bók eftir Jón Trausta. Orðið var hvorki fletta hjá JÓlGrv né í TM-
B1 hefur flettuna en merkir hana ekki staðbundna, aðeins Hallgrími
(1920-1924:397). Hallgrímur hefur sitt dæmi af suðaustanverðu land-
inu en Jón Trausti var Norður-Þingeyingur. Þar sem dæmi em aðeins
tvö er ekki unnt að skera úr um útbreiðslu orðsins.