Vera - 01.11.1982, Page 30

ÚR KVENNASÖGUSAFNINU
Barnsmóðir er orð sem margir nú
á tímum virðast ekki vita hvað þýðir
og nota það því stundum klaufa-
lega. Um orðið barnsfaðir gegnir
sama máli. Barnsmóðir og barns-
faðir er ekki sérhver maður sem á
barn, heldur sem eignast hefir barn
utan hjónabands, og er það notað
þannig: Hún er barnsmóðir hans og
hann er barnsfaðir hennar.
Upphaflega kvað barnsmóðir
hafa átt við konu sem átti barn með
klerki eða biskupi á þeirri tíð er
kirkjunnar menn hér áttu að lifa í
ókvæni.1
Bæði lærðir og leikir höföingjar
tíðkuðu það mjög að eiga frillur, en
„svo heita eiginlega þær konur, sem
einhver maður heldur við eitt ár eða
lengur, og að öðru nafni heita þær
fylgikonur, af því að menn láta þær
fylgja sér til frillulífis (sem mjög var
títt, þá lögbók gjörði, mest hjá stór-
menni), og af því, að þvílík sambúð
manna og kvenna var svo mörgum
kunnug, þótti næstum óefanlegt
faðerni barnanna, þá náðu þessi
frillubörn til arfs eftir föðurinn í 6.
erfð; svo kunna þeir og allir frillu-
bornir að heita sem laungetnir eru,
og þó hvorki í hórdómi né frænd-
semis spjöllum getnir, jafnvcl þótt
getnir verði nteð lausakonu eður
saurlífisskækju, er einhver leggst
með einu sinni, fái hún getnað, ef
maðurinn gengst við samvistum
þeirra, og feðerni barnsins."2
Pað hefir allajafna verið crfitt
hlutverk að vera barnsmóðir ein-
hvers og það jafnvel þótt barnsfaöir
konunnar sinni öllum lagaskyldum
gagnvart henni og barninu eftir að
það fæðist. Kjör ógiftra mæðra hafa
verið og eru oft ólýsanlega erfið á
Einstæðar mæður frá fyrri tíð
meðgöngutíma og við barnsburð.
Um rétt þeirra og réttleysi að fornu
og nýju hefir margt verið ritað, þó
sleppt sé að tala um lög sem sctt
hafa veriö um framfærslu barna for-
eldra sem ekki eru giftir hvorir öðr-
um og afstöðu foreldranna gagn-
vart börnunum.
Verður hér tæpt á örfáum atrið-
um um meðgöngutíma, barnsburð
og brjóstgjöf.
Fornir lagasmiðir voru furðu til-
litssamir, eins og frant kemur í II.
kafla, nema þegar konur voru ófús-
ar að gel'a upp faðerni barna (Sjá
einnig VIII. kafla).
Enn má geta þess að samkvæmt
Grágás mátti ekki koma frant
hefndum á vanfærri konu, sem eitt-
hvað hafði unnið sér til óhelgi, fyrr
en eftir að hún var staðin upp af
barnssæng.3
Allt frant á þessa öld var það
mjög algengt að heimilisfeður cign-
uðust börn með vinnukonum sínum
og ráðskonum.
Saga þeirra hefir sjaldan verið
skráð þegar haft er í huga hve marg-
ar þær voru. Þó er ein saga fest á
blað í Fljótsdælasögu (10 kafla).
Þar sést að bæði sagnaritarinn og
samtíð hans bar lítinn skilning á til-
finningar lítilmagnans:
„Litlu síðar en hann var kvong-
aður, var honum kennt barn. Það
hafði hann smíðað meðan hann var
fi 30