Vera - 01.03.1985, Blaðsíða 5

Vera - 01.03.1985, Blaðsíða 5
móðurástin hálmstrá? Goðsagan Nafnbótin móöir er eins og agn á öngli samfélagsins. Þaö er ofurkona, sem ekki veltir því fyrir sér eftir á, hvort hún heföi nú ekki átt að eignast barn. Konur, sem ekki geta eignast börn, líða fyrir það. Konur, sem taka þá ákvöröun aö eignast ekki börn, þurfa sífellt aö réttlæta ákvöröun sína. Þaö aö veröa móöir er jú, þegar allt kemur til alls, hlutverk konunnar. Hátindur tilverunnar er sú „undursamlega reynsla” aöfæðabarn. Þaö aö finnaekki til móöur- ástar við fyrstu sýn orsakast jafnvel af „geörænu ójafnvægi” sem „líður oftast frá.” Þegar barnið er komið í heiminn, er því fyrir bestu aö njóta umhyggju móöur sinnar. Móöureöliö lætur ekki aö sér hæöa heldur blundar þaö í öllum konum — fái þaö ekki útrás í eigin barni, þá leitar þaö annarra barna eða bara gæludýra eöa blóma! Óvenjulegur metnaöur í starfi get- ur jafnvel veriö túlkaöur sem skortur á barni. Móðurástin er hafin til skýjanna af listamönnum og stjórnmálamönnum (körl- um?) og móðurástin bindur konur heima, ef ekki líkamlega þá andlega. Sú krafa okkar aö eiga sjálfar réttinn til aö ráöa þvi hvort við tökum okkur móðurhlutverkið í hendur á kostnað annarra hlutverka, er dregin í efa og jafnvel orðuð viö glæp. Móöurástin er nánast eins og dula, sem veifað er framan í okkur til aö búa til sam- viskubit, halda okkur heima viö og meina okkur lýöræðislega þátttöku í framvindu þjóðmála. Kona þarfnast barns — barn þarfnast móöur. Veruleikinn: Þegar á hólminn er komiö og móöir og barn leggja saman út í raunveruleikann, blasir annaö viö. Ef þaö aö vera móöir væri jafn stórkostlegt og látið er í veöri vaka, væru þarfir hennar metnar meir en raun ber vitni. Ef eitthvaö samræmi væri á milli goösögunnar og raunverunnar, snerist samfélagið meira eða minna um mæöur. Svo er auövitað ekki. Umhverfiö er ekki hannað fyrir mæöur meö börn, vinnu- markaðurinn tekur ekki tillit til þeirra, hús eru ekki teiknuö meö þau í huga. Vegir eru ekki lagðir, verslanir ekki reistar, strætis- vagnar ekki smíðaöir, stjórnmálaheimur- inn ekki skipulagöur meö þaö í huga að þessi þó upphafna vera, móöirin, komist leiðar sinnar meö börn sín og buru. Heim- ur okkar er hannaður handa heilbrigðum karlmönnum á besta aldri. Goösagan hefur ekki síst veriö notuö, þegar að því kemur að móta dagvistunar- stefnu. Árangursríkasta aðferöin til aö spara á því sviöi er aö básúna gildi móður- ástarinnar fyrir barniö og nauösyn sífelldr- ar nærveru móöurinnar. Nóg er til af dæm- unum af því, hvernig stjórnvöld móta stefnuna meö hliösjón af ástandinu í efna- hags- og atvinnumálum. „Skammvinnur aðskilnaöur barns frá móöur orsakar djúp- an kvíða, öfgakennda ástarþrá, hefni- girni. . . algjör aöskilnaður hefur enn meiri áhrif á persónuþroska barnsins.” „Sterk- ar líkur benda til, aö langvinnur aöskilnað- ur frá móður á fyrstu fimm árum ævinnar sé ein höfuöorsök félagslegra vandamála og afbrigðilegrar hegðunar barna. . skrifaöi sá maöur, sem stærstan þátt átti í aö mótadagvistunarstefnuna í Englandi, Dr. John Bowlby. Það er auövitað engin til- viljun að hann skrifaði þetta á árunum eftir seinni heimstyrjöldina, þegar nauösyn var að sannfæra konur um aö þær væru best komnar heima hjá börnunum, svo karlarn- ir kæmust í vinnuna, sem þær höfðu innt af hendi öll stríðsárin. Þá var þörf fyrir þær á vinnumarkaðinum og þá var til nóg af dagheimilum. Niöurstöður þeirra kann- ana, sem lágu aö baki þessum og þvílíkum staðhæfingum voru notaöar í áróöurs- skyni á meðan aörar og ólíkar niðurstööur voru þagaöar í hel. Frávera móöur hefur ekki endilega meiri áhrif á þroska barna en frávera föður, samlyndi foreldra og fram- koma, efnahagur, skóli, kunningjar, um- hverfi og fleira, sem mótar hvert barn. Þó er það staöa móðurinnar, sem er skoðuð í einangrun frá öörum þáttum og niðurstöð- urnar túlkaðar út frá henni. Þaö er ódýrast og þaö er árangursríkt. Annars konar túlk- un eöa niðurstaða kannana sem benda til aö móöir sé ekki ómissandi barni, væri ógnun við skipulag samfélagsins, allt frá heimilum þess, um vinnumarkaöinn og til æöstu valdastaða. Goösaga staðfest af mæðrum En ef goðsagan er skipulaginu nauö- synleg og endurskoöun hennar of mikil ógnun viö þaö þá getum viö verið vissar um að slík endurskoðun væri konum líka ógnun. Því viö virðumst trúa svo mjög á þessa goösögu aö viö jafnvel staðfestum hana i verki. Móöir myndi eflaust taka und- ir þaö aö barn sitt gæti verið án fööur, afa og ömmu, systkina, skóla og vina en — án mömmu myndi heimur þess hrynja sam- an. Allt frá því barnið fæöist vinnum við að því aö gera sjálfar okkur ómissandi annarri mannveru? Tökum dæmi af konu sem veikist. í stað þess að þiggja hjálp, leggjast í rúmiö, slappa af, dregst hún áfram og neitar aö horfast í augu viö þá staöreynd að heimilið mun halda áfram án hennar leiösagnar. Konum er hrósað fyrir svona hegöun. Tök- um annaðdæmi: barn detturog meiöir sig og einhver nærstaddur tekur að sér aö hjálpa því á fætur og hugga það. En mamma er hlaupin upp til handa og fóta, þrífur barnið úr örmum huggarans, kyssir á meiddiö og segir: mamma er komin, nú er allt i lagi. Á hverju er þessi móöir að ala? Eigin nauðsyn eða sálarheill barnsins? Er hún ekki bara aö ýta undir eigin stórfeng- leik á kostnað sjálfstæðis annars einstakl- ings? Að staöfesta goðsöguna? Árangur uppeldisaöferöa af þessu tagi er það sem sumir kalla heilbrigt barn, þ.e. barn sem er íullkomlega háö móöur sinni. Fyrirmynd- armamma hefur skapað fyrirmyndarbarn meö því að ýta undir hvert merki ósjálf- stæðis þess og skjóta loku fyrir eiginleika til þess aö bjarga sér sjálfur. Móðurástin á, samkvæmt goösögunni, aö vera eðlasta tilfinning, sem fyrirfinnst í mannlegu hjarta. ímyndin er sótt til dýra- ríkisins, til kvendýrsins, sem ver afkvæmi sín. (Raunar er þaö svo hjá mörgum æðri dýrategundum, að þaö er karldýrið sem hefur það hlutverk meö höndum.) En í stað þess aö horfast í augu viö þá staöreynd, að í dýrarikinu er þaö hlutverk foreldra að verja afkvæmi sín til að viðhalda tegund- inni, höfum við gert þaö hlutverk að eðlis- þætti konunnar og upphafið í æðra veldi sem móöurást. (Það er annars athyglis- vert hversu margir eiginleikar konunnar eru sóttir þannig til náttúrunnar og sagðir eðlislægir!) Þessi móðurást kemur þannig fram aö kona eys þindarlausri ást yfir barn, lætur undan duttlungum þess, býr þaö sam- viskusamlega undir hvert það áfall, sem þaö kann mögulega að verða fyrir, veit all- ar þarfir þess fyrirfram, hvað þaö vill og hvað því er fyrir bestu og verndar þaö frá því, sem hún telur neikvætt. Það er e.t.v. þessi fyrirframvitneskja sem einkennir móðurástinaöðru fremurog er jafnvel talin hennar stærsti kostur. En móöir, sem býr barniö samviskusamlega undir þarfir þess, áður en þær verða aö veruleika, er aö lifa lífinu fyrir barnið. I staö þess að

x

Vera

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vera
https://timarit.is/publication/858

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.