Vera - 01.03.1985, Blaðsíða 32

jósmynd: Ms
dálknum „Mér er spurn? ef ég man rétt, og
var tekin mjög óstinnt upp af mörgum.
Já, iá þaö varö allt vitlaust upp á Þjóð-
vilja. Eg var blaðamaður þar þetta sumar
og ég varpaði þeirri spurningu til Helgu
Kress hvort til væri eitthvað sem héti
kvennamenning. Og þar með fór umræð-
an af stað. Það glóðu símalínurnar á Þjóð-
viljanum og mér var sagt að „þeir“ væru
alveg vitlausir og hótuðu að segja blaðinu
upp í stórum stfl.
— Heldur þú að ein af ástœðunum fyrir
viðbrögðunum hafi kannski verið sú að með
kvennamenningunni kom fram hugmynda-
frœði sem konur gátu byggt á pólitískt afl?
Auðvitað. Umræðan um kvennamenn-
ingu og kvennaframboð kom upp þegar
fór að líða að kosningum og menn voru
auðvitað hræddir um atkvæðin.
— Á árunum l kringum ’81 var kvenna-
menningin efst á baugi í kvennarannsókn-
um. En núna?
Það eru rannsóknir á karlveldinu. Á upp-
hafi þess, tilurð og þróun. Konur eru nú að
reyna að skilgreina það fræðilega og átta
sig á því í öllum þess ólíkum myndum. Við
erum að byrja að skilja þessa menningu
og það valdakerfi sem við lifum í.
— En svo við víkjum að öðru. Efþú lítur
til baka, finnst þér þá staða kvenna hafa
breyst mikið á s.l. 10—15 árum?
Að mörgu leyti finnst mér konur í erfiðari
aðstöðu nú en oft áður. Það er nefnilega
bakhliðájafnréttinu, einsog Berit Ás hefur
réttilega bent á. Konur hafa meðtekið
„jafnréttið" og tekið á sig þær auknu
skyldur sem því fylgja en fengið fátt í staö-
inn. Við getum tekið mjög áþreifanlegt
dæmi sem er fjárhagsstaða kvenna. Ég
held að mér sé óhætt að fullyrða að bilið
milli kvenna og karla hafi breikkað, þ.e.a.s.
laun karla eru hlutfallslega hærri, miðuð
viö laun kvenna, nú en fyrir 15 árum. Og
þetta er ekkert einsdæmi hér á landi. Þetta
Ik. X 'lfcl
gerist þrátt fyrir mjög aukna menntun
kvenna. Við sem stóðum í kvennabaráttu
fyrir 10—15 árum höfðum mikla trú á auk-
inni menntun og atvinnuþátttöku kvenna
en hvorugt hefur skilað þeim árangri sem
vonir stóðu til.
— Ertu kannski þeirrar skoðunar að
jafnréttishugmyndafrœðin breiði yfir þá
staðreynd að karlar og konur standa ekki
jöfn að vígi?
Það eru tveir aðilar sem eigast við, kon-
ur og karlar. Karlar eru sterkari aðilinn og
konur hinn veikari. Þetta var opinberlega
viðurkennt allt fram til 1970 og konur
höfðu þá vissa vernd sem þær hafa nú
misst. Þegar fólki er veittur einhver form-
legur réttur, þá er það alltaf hinn sterkari
sem tekur til sín stærsta hlutann. Þetta
hefur t.d. verið að gerast í jafnréttismálum
því að þar eru það karlar sem draga
lengsta stráið. Samkvæmt bókstafnum
eru kynin jöfn en það er langt frá því að svo
sé í raun. Undir yfirskini jafnréttis hafa nú
allar flóðgáttir verið opnaðar fyrir karla. í
nafni jafnréttis ekki aðeins mega heldur
eiga giftar konur og smábarnamæður að
vinna utan heimilis. Það er líka í nafni jafn-
réttis að feður krefjast nú æ oftar forræðis
yfir börnum sínum við sambúðaslit. Er
kannski ekki líka talað um jafnrétti þegar
fátækar mæður standa einar uppi með
börnin sín og lifa við sult og seyru meðan
feðurnir lifa kannski í vellystingum? Hvað
ætli þeir séu að burðast með vonda sam-
visku? Það er jafnrétti, konurnar vinna úti,
þær geta þetta allt saman. Ég fæ ekki bet-
ur séð en að eftir þvi sem formlegt jafnrétti
kemst ofar á dagskrá, þá aukist vinna og
ábyrgð kvenna en skyldur karla minnka að
sama skapi.
— En er ekki hœgt að segja sem svo að
konur geti sjáfum sér um kennt? Þœr hafi
krafist jafnréttis?
Nei, það er óréttlátt að segja: „Þetta
ið varð til, fannst þér það ekkert dapurlegt
sem gamalli Rauðsokku?
Nei, ég harma ekki að Rauðsokkahreyf-
ingin er niðurlögð, ég er í rauninni ánægð
með það. Dauði Rauðsokkahreyfingarinn-
ar er einmitt dæmi um „dynamík" kvenna-
baráttunnar. Hugsaðu þér hvað það hefði
verið hörmulegt ef hún hefði lifað áfram
sem hálfdauð stofnun. Ég get ekki hugsað
þá hugsun til enda. En það er mjög nauð-
synlegt að skrifa sögu hennar, og þá á ég
ekki bara við atburðasögu heldur líka póli-
tíska sögu hennar.
— En þú telur sem sagt að þróun Rauð-
sokkahreyfingarinnar hafi verið nauðsyn-
legur liður í þróun kvennabaráttunnar?
Já, en því er ekki að neita að það hefði
auðvitað verið mjög spennandi ef hún
hefði orðið vinstrisinnuð á forsendum
kvenna. Ógæfa Rauðsokkahreyfingarinn-
ar fólst í því að við vorum ekki nógu sterkar
síðari árin til að verja hana. Ég vona að ég
særi enga þó ég segi að hún varð í raun-
inni vettvangur róttækra stráka. Ég veit að
ýmsar konur eru mér mjög ósammála, en
mér fannst öfgafullir strákar vera að ráðsk-
ast með hreyfinguna meö því að beita fyrir
sig stelpum. Þú mannst nú hvernig þetta
var? Eilífar deilur um það með hverjum
ætti að ganga á 1. maí o.s.frv.
— Það hefur kannski haft sitt að segja
fyrir Rauðsokkahreyfinguna að hún var
opin karlmönnum?
Já, þeir voru með allt frá upphafi og þeir
vildu alltaf vera kennarar okkar. Einn úr
þeirra hópi sagði einmitt við mig þegar
Kvennaframboðið var að fara af stað.
„Þetta er ekki rétt. Við þurfum að vera
með, við getum kennt ykkur svo mikið“.
Þeir eru víst alltaf að leika Arnald og við
eigum að leika Sölku Völku endalaust.
— En svo við víkjum aðeins aftur að
kvennamenningunni. Nú byrjaði umrœðan
um hana í Þjóðviljanum sumarið ’81 í
4
'
í
i
32