Vera - 01.12.1988, Blaðsíða 22

Hugleiðingar um
leikrit Þorvarðar
Helgasonar, Ef ég
væri þú.
22
Kvöldið áður en ég sá Ef
ég væri þú á litla sviði Þjóð-
leikhússins var viðtal við
enska rithöfundinn Fay
Weldon í sjónvarpinu. Þar
lýsti Weldon muninum sem
henni finnst vera á því að
skrifa um konur og karla.
Weldon orðaði þennan mun á
þá leið að hún gæti skapað
kvenpersónur en einungis
lýst körlum. Á sama hátt taldi
hún að karlskáld gætu skap-
að karlpersónur en einungis
lýst konum. Mótbárum fyrir-
spyrjandans (karlkyns) um að
oft hefði hann lesið trúverð-
ugar lýsingar karlskálda á
konum sneri Weldon við og
sagði eitthvað á þá leið: Jú,
auðvitað finnst þér kvenlýs-
ingar karlskálda trúverðugar.
Því þú veist ekki hvað felst í
því að vera kona. Kvenlýsing-
ar karlskálda eru helsta heim-
ild þín fyrir lífi og hugsunum
kvenna, svo hvernig getur þú
dæmt hvort þær eru sannar
eða ekki?
Mér finnst munurinn sem
Fay Weldon gerir á því að
skapa persónur og lýsa þeim
athyglisverður og liggja raun-
ar í augum uppi — eftir að
hún benti á hann! Og það er
ekki að ástæðulausu sem ég
dreg þessar hugmyndir
Weldon inn í hugleiðingar um
leikrit Þorvarðar Helgasonar,
því meðan ég horfði á sýning-
una komu mér orð hennar oft
i hug og fannst ég geta heim-
fært þau upp á persónur leik-
ritsins, sem allar eru konur
(þ.e.a.s. þær persónur sem
koma fram). Leikritið er þann-
ig lýsing höfundar á nokkrum
konum — og pistill minn lýs-
ing á þeirri lýsingu!
Þótt leikstjórinn, Andrés
Sigurvinsson, hafi í viðtali
neitað því aö hér sé kvenna-
leikrit (í óskilgreindum skiln-
ingi) á ferðinni er óþarfi að
taka hann á orðinu þar um.
Raunar finnst mér ástæða til
að velta fyrir sér hvað er
svona neikvætt við kvenna-
hitt og þetta eða hvers vegna
listamenn virðast svo oft af-
neita kvenlegum skírskotun-
um. Vissulega er þetta ekki
kvennaleikrit í þeirri merkingu
að kona hafi skrifað það. Hins
vegar eru allar sýnilegar per-
sónur konur og reynt er að
skyggnast inn í veröld þeirra
og lýsa líðan þeirra.
Hér eru því á ferðinni hug-
myndir karlmanns um tilfinn-
ingar, störf og hugsanir
kvenna, með öðrum orðum:
hugmyndir karlmanns um
reynsluheim kvenna (sem
virðist, eins og kvenna- hitt
og þetta, vera tabú eða bann-
orð). Ósýnilegar persónur, en
engu síður nálægar, eru karl-
arnir, sem mjög koma við
sögu í samtölum kvennanna.
Ef ég væri þú er skipt í
fjórar myndir. Sú fyrsta, Morg-
unleikfimi, er endurtekin sem
millikafli milli hinna mynd-
anna svo og í lok sýningar-
innar. Morgunleikfimi eru til-
brigði við nokkur endurtekin
stef, það sem ég man best er
þetta: ,,Að lifa er að gera það
sem er nauðsynlegt án þess
að vera of háður því sem
maður er að gera."
Hinar myndirnar heita Mors
et vita, Tvítal eftir náttmál og
Geirmundur Hrafn Karlsson.
Þrjár seinni myndirnar með-
höndla allar samband móður
og dóttur — og í öllum þrem-
ur leika föt veigamikið hlut-
verk.
í Mors et vita sjáum við
tvær systur við banabeð móð-
ur sinnar, önnur systirin á von
á barni og breytist í þeim
skilningi úr dóttur í móður
þegar móðir hennar deyr.
Milli systranna ríkir togstreita
sem einna helst virðist stafa
af ólikum viðhorfum þeirra til
karlmanna. Sú barnshafandi
á sér elskhuga og er glöð
með það — hinni virðist vera
í nöp við karlkynið eins og
það leggur sig, ekki síst elsk-
huga systur sinnar, og er afar
pipruð í háttum.
Sú pipraða dáist að nýjum
spariskóm systurinnar en get-
ur ekki sillt sig um að minna
á að ekki séu mikil not fyrir
svona fínheit. Og þegar syst-
irin sýnir nýjan þallkjól verður
piparjónkan hin fúlasta og
gefur sér að kjóllinn sé borg-
un elskhugans — fyrir blíðu
systurinnar. Og svo virðist
sem hún hafi rétt fyrir sér og
það fannst mér ótrúlegt.
Satt að segja finnst mér
hálfpartinn á skjön að nútíma-
legur karlmaður kaupi ballkjól
handa ástkonu sinni sem um-
bun fyrir velheppnuð hvílu-
brögð, hvað þá að nútíma-
stúlka þiggi kjólinn! En mis-
munandi lífsviðhorf systranna
komu vel fram í afstöðu til
sparifatanna, sú pipraða mál-
ar skrattann á vegginn sjái
hún eitthvað sem víkur frá