Vera - 01.09.1989, Blaðsíða 8

sama og gerist og gengur hjá meiri-
hluta þjóðarinnar. Þetta er ekki nema
eðlilegt og ekki má láta börnin gjalda
þess hvar þau eru fædd á landinu. Það
sem mörgum bændakonum svíður þó
mest og finnst alverst er að mennta
börnin frá sér. Þegar sveitafólk ákveð-
ur að setja börn sín til mennta þá er
það um leið að senda þau frá sér. Víð-
ast hvar á landinu eru engin tækifæri
fyrir menntað fólk að hasla sér völl
innan héraðs.Menntun kemur öllum
að notum — konum sem körlum —
og bændum ekki síður en öðrum. Sér-
menntun hverskonar krefst hins veg-
ar að fólk fái tækifæri til að nýta sína
sérþekkingu. Fá atvinnutækifæri í
dreifbýli valda því að unga fólkið
verður — hvort sem það vill eða ekki
— að hasla sér völl utan heimahéraðs.
En sveitirnar þurfa á vel menntuðu
fólki að halda ekki síður en önnur
samfélög.
Hvernig atvinnu vilja konurnar
fyrst og fremst fá í sveitirnar?
Mjög margar nefna léttan iðnað af
ýmsu tagi og nýtingu á félagsheimil-
um og skólum undir ferðaþjónustu.
Þær nefna minjagripagerð undir
gæðaeftirliti, þjónustu við félags-
málastofnanir í þéttbýli og aðhlynn-
ingu aldraðra. Konurnar eru mjög
meðmæltar fræðslu og námskeiðum
fyrir konur í dreifbýli og í því sam-
bandi nefna þær námskeið sem tengj-
ast fyrrnefndum atvinnugreinum s.s.
8
námskeið um konur og fyrirtækja-
rekstur, námskeið í uppeldis- og fé-
lagsfræði, heimahjúkrun, bókfærslu,
ferðamannaþjónustu og svo nefna
þær áberandi mikið skógrækt.
Hversu margar af þeim konum
sem hafa svarað spurningum
ykkar eru virkar í félagasamtök-
um bœnda?
Ég hef ekki talið það saman en mér
virðist sem það séu ekki nema svona
6—7 í hverri sýslu sem eru félagar í
búnaðarfélagi. Tvær sýslur skera sig
þó úr, þar er u.þ.b. þriðjungur þeirra
sem svara í búnaðarfélagi. Margar
svara því til að eiginmaðurinn sé fé-
lagsmaður og þeim finnst það nóg.
Þetta kemur í sjálfu sér ekki á óvart
því við reyndum að gera átak fyrir
nokkrum árum til að fjölga konum í
búnaðarfélögunum, á Stéttarsam-
bandsfundum og á Búnaðarþingum
en það skilaði allt of litlum árangri.
Margar þeirra kvenna sem þá gengu
inn í félögin hafa hætt síðan. Árgjald-
ið er hátt í félögunum og þær sjá ef til
vill engan beinan ávinning í því að
vera félagsmenn.
Breytir það engu um félagsleg
réttindi þeirra?
Afskaplega litlu. Ef hjón standa fyrir
búi þá eru þau bæði skráð sem bænd-
ur á skattframtali og greiða þ.a.l. bæði
í Lífeyrissjóð bænda. Bændakonur
njóta nú fæðingarorlofs hjá Trygging-
arstofnun á við konur sem vinna utan
heimilis og að ýmsu leyti má segja að
réttindalega standi bændakonur ekki
illa t.d. samanborið við heimavinn-
andi húsmæður í bæjum. En ég álít að
þar sem við erum skráðar bændur,
njótum réttinda og höfum fullan rétt
til að taka þátt í félagskerfi stéttar
okkar, beri okkur eiginlega skylda til
að vera virkar í félagsstarfinu. Búnað-
arfélögin þurfa kannski að breytast
eitthvað, konur segja að þar gerist
ekki neitt og þangað hafi þær ekkert
að sækja. En er þá ekki þarna tækifæri
fyrir okkur að láta til okkar taka?
Ganga allar í búnaðarfélögin og
breyta þeim ofurlítið og gera þau
virkari?
í könnuninni spyrjiö þiö hver taki
ákvaröanir varöandi búrekstur-
inn og daglegan hag heimilisins.
Hvernig voru svörin viö þessum
spurningum?
Það voru yfirleitt glögg skipti milli
hjóna. í flestum tilvikum réði karlinn
utanhúss og konan innanhúss.
Ákvarðanir um byggingar og kostn-
aðarsöm vélakaup eru í mörgum til-
vikum teknar sameiginlega af hjón-
um en þó er það oft einhliða ákvörð-
un karlsins. Það er hann sem passar
peninginn. Það gengur erfiðlega að
breyta sjálfri verkaskiptingunni á
heimilunum því þó bóndi vaski stöku
„Það má segja að
það sé almenn til-
finning meðal
bœndakvenna að
þœr séu meira
bundnar yfir bœ og
börnum en karlarn-
ir.“
LJósmynd: Freyr,
búnaöarblað
sinnum upp þá er það ekki marktækt.
Það má hins vegar segja að hjá yngra
fólkinu sé þetta að breytast og það er
meira um að þar séu ákvarðanir tekn-
ar sameiginlega.
Hvort finnst þér sem konurnar
svari spurningunum út frá hags-
munum kvenna til sveita eöa
bœndastéttinni sem heild?
Mér finnst þær frekar tala út frá heild-
inni — bændastéttinni — en ekki út
frá konum. Ég held að það sé nú fyrst
og fremst af því hvað miklir erfiðleik-
ar blasa við í mörgum greinum land-
búnaðarins. Okkur hefur reyndar
borist eitt og eitt bréf þar sem þær
tala um að þær njóti ekki sama frjáls-
ræðis og karlarnir. Það má líka segja
að það sé almenn tilfinning meðal
bændakvenna að þær séu meira
bundnar yfir bæ og börnum en karl-
arnir. Ef þær eru spurðar beint um
þessi mál þá bera þær þetta af sér en
svo kemur þetta alltaf í ljós í umræð-
um bændakvenna á meðal. En það má
líka segja að sumar þeirra ríghaldi í
þetta munstur — svona sé þetta bara
og ekki annað að gera en að sætta sig
við það. Konur verða að fara að líta
framan í sjálfar sig. Það er allt of mik-
ið um að þær feli sig bak við mennina
sína.
Nú hafiö þiö gert þessa könnun
en hvaö tekur svo viö?
Við ætlum að vinna úr könnuninni og
ég hef trú á að hún gefi vísbendingar
um ansi margt sem aflaga fer og það
sem gera má. Við munum svo gera
okkar tillögur og þær verða kannski
svæðabundnar í samræmi við óskir
og þarfir á hverjum stað. Tillögurnar
sendum við ráðuneytinu en hvað af
þeim verður veit ég svo ekki. Mín
skoðun er hins vegar sú að ef við vilj-
um viðhalda byggð í sveitum landsins
þá sé félagslega hliðin mjög ríkur
þáttur í þessu öllu saman. Þó atvinna
væri fyrir hendi í sveitunum þá höld-
um við ekki í fólk ef við ætlum að
bjóða því minna eða annað en þorra
þjóðarinnar. Það er auðvitað tómt
mál að við í sveitunum getum haft
sama kerfi á hlutunum og þar sem
fólk er fleira en við þurfum a.m.k. að
búa við gott skóla- og heilbrigðiskerfi
og svo má það ekki gleymast að mað-
ur er manns gaman. Eins og staðan er
í dag er allt útlit fyrir að bændum
fækki enn, því ekki er endalaust hægt
að minnka búin þegar sala innlendra
matvæla dregst saman, eða framleiða
vöru og selja hana langt undir raun-
verulegu kostnaðarverði. Það gefur
líka auga leið að fámenn byggð tekju-
lítils bændafólks heldur ekki uppi nú-
tíma sveitarfélagi. Við verðum því að
byggja upp hliðar- og stuðningsgrein-
ar við landbúnaðinn og efla aðrar at-
vinnugreinar út um landsbyggðina.
-isg.