Vera - 01.09.1989, Blaðsíða 14

KVENNAMÁLARÁÐFRÚ IVIEÐ
NEITUNARVALD
Stjórnun í Vestur-Þýskalandi er þann-
ig háttað, að í höfuðborginni Bonn
situr alþingi þjóðarinnar (Der
Bundestag) og ríkisstjórn alls lands-
ins. Síðan hefur hvert fylki sína eigin
stjórn og þing. Fylkin njóta töluverðs
sjálfræðis og geta sett sér sín eigin lög
svo fremi sem þau brjóta ekki í bága
við landslög. Fylkisstjórnir geta
þannig gengið þvert á stefnu ríkis-
stjórnarinnar í Bonn. Sem stendur er
hægri stjórn í Bonn undir forystu
Helmut Kohl kanslara, samsteypu-
stjórn Kristilegra demokrata og frjáls-
lyndra. f Schleswig-Holstein fylkinu
er hins vegar meirihlutastjórn jafnað-
armanna, sem flokkast til vinstri í
þýskum stjórnmálum. Forsætisráð-
herrann þar er Björn Engholm, og
vann flokkur hans mikinn kosninga-
sigur á síðasta ári, fékk hreinan meiri-
hluta eftir að hafa verið í stjórnarand-
stöðu í 38 ár. Fjögur stórmál voru sett
á oddinn í kosningabaráttunni í fyrra:
atvinnumál, umhverfismál, virkara
lýðræði og staða kvenna og eitt kosn-
ingaloforðanna var stofnun Kvenna-
málaráðuneytis. Það er nokkuð mis-
jafnt eftir fylkjum hversu flokkurinn
hefur beitt sér í málefnum kvenna en
í Schleswig-Holstein hefur hann átt
frumkvæði að m.a. kvótareglu um
stöður innan flokksins og á fram-
boðslistum. Eins og annars staðar
hafa jafnréttismál gjarnan heyrt und-
ir t.d. félagsmálaráðuneyti eða heil-
brigðismál en í Kiel hefur sem sagt
verið stofnað sérstakt Kvennamála-
ráðuneyti með eigin ráðherra. (Sem
réttar væri raunar að þýða sem ráðfrú
því á þýsku er titillinn vitaskuld af því
kyni sem handhafi embættisins er, og
er Die Frauenministerin.) Það er
Gisela Böhrk, sem gegnir embætti
þessa fyrsta kvennamálaráðherra í
Vestur-Þýskalandi og-á hennar fund
skundaði blaðakona Veru einn góðan
veðurdag í Kiel, höfuðborg fylkis-
ins ...
Húsakynnin benda óneitanlega til
þess, að ráðuneytið er nýtt af nálinni.
Þar er hátt til lofts og vítt til veggja
sem allir eru ljómandi hvítir og
hnausþykk rjómahvít teppi út í hvert
horn. Stórir pálmar í pottum og nú-
tímalist í álrömmum. Flennistórir
gluggarnir opnast út í grænan trjá-
garð. Alls staðar eru konur. Ráðfrúin
reynist vera kona á besta aldri (svona
um fertugt!), fráskilin einnar dóttur
móðir, sem þambar kaffi á við íslend-
ing og hreiðrar berleggjuð um sig í
ítölskum leðurstól á meðan hún lætur
móðan mása. Fyrsta spurningin var:
Hvaö gerir þetta ráöuneyti? Hef-
ur þú txl. meö einhverja sérsfaka
málaflokka aö gera?
„Nei, þvert á móti, ég hef með alla
málaflokka að gera. Þetta er það sem
við köllum ,,Querschnitt“-ráðuneyti
(sem á íslensku væri e.t.v. hægt að
þýða sem þverlægt ráðuneyti). Við
vorum strax frá því að hugmyndin
kom upp, staðráðin í að þannig yrði
það að vera. Hingað til hafa jafnréttis-
mál og mál sem varða konur sérstak-
lega, fallið undir ýmis ráðuneyti og
það hefur m.a. orðið til þess, að gera
kvennamál að hliðargrein, deildir
sem hafa með þau að gera verða þægi-
leg afsökun til að gera ekkert — að-
eins fjarvistarsönnun fyrir þá sem
stjórna. Slíkt vildum við forðast.
Þetta ráðuneyti byggir á þeirri hug-
mynd að öll mál snerti konur, flest á
annan hátt en þau gera karla og að
sjónarmið kvenna hafi sama rétt og
karlanna."
Hvernig ganga hlutirnir fyrir sig í
lárétfu ráöuneyti?
„Ráðuneytið hefur umsagnarrétt yfir
öllum stjórnarfrumvörpum og tillög-
um. Öll mál, sem stjórnin leggur fram
á þinginu verða sem sagt að fara —
ekki þessa venjulegu leið úr fagráðu-
neyti á fylkisstjórnarfundi og svo fyr-
ir þingið, heldur verða þau á leiðinni
til stjórnarinnar að koma við á mínu
skrifborði. Ég hef síðan rétt til að gera
breytingartillögur eða hverjar þær at-
hugasemdir, sem mér finnast nauð-
synlegar og senda frumvörpin aftur
heim til föðurhúsanna.
Mörgum ráðherranna, þingmanna og
embættismanna hefur þótt erfitt að
sætta sig við þennan umsagnarrétt og
við mínar athugasemdir. Að sumu
leyti er það skiljanlegt, því fæstum er
ljóst að til er nokkuð sem heitir
kvennapólitík, stefna sem tekur mið
af reynslu og aðstæðum kvenna. Þeir
hafa ekki gert sér grein fyrir, að ráð-
stafanir og ákvarðanir geta haft og
hafa oftast allt aðrar afleiðingar fyrir
konur en þær hafa fyrir karla. Um-
sagnarrétturinn gerir í reynd þá kröfu
til hinna í stjórninni og til embættis-
mannanna, að þeir skoði alla hluti í
alveg nýju ljósi. Ég þarf að rökstyðja
mitt mál, þeir verða að svara ... þessi
réttur hefur því haft þær ánægjulegu
afleiðingar m.a., að mjög miklar um-
ræður hafa átt sér stað um kvenna-
pólitík bæði f þingflokknum og í
stjórninni — þetta hefur eiginlega
verið stöðugt námskeið fyrir blessaða
mennina!11
En segjum svo aö þelr neiti aö
fallast á þínar athugasemdir?
„Kvennamálaráðuneytið hefur sam-
kvæmt lögum neitunarvald í öllum
málum sem varða konur.“
Getur þaö þá ekki oröiö túlkun-
aratriöi hvaö varöi konur og
hvaö ekki?
, Jú jú, en lögin gera líka ráð fyrir að
konur viti best hvað þeim stendur
næst og þess vegna er ég úrskurðarað-
ili í túlkunarágreiningi. Þetta neitun-
arvald er þess vegna gífurlega sterkt
vopn og við gætum þess vel að mis-
nota það ekki til að gera það ekki bit-
laust. Tilvera þessa neitunarvalds, sú
14