Vera - 01.09.1989, Blaðsíða 29

HÉÐAIV OG ÞAÐAIV
Maríu tókst meira
aö segja aö skrlfa
bók hjó Botticelii
JOMFRU MARÍA MEÐ BARN OG BÓK
FORUM FOR KVINDEFORSKN-
ING.
I fyrsta tölublaði þessa árs var hin
heilaga kýr kvennahreyfingarinn-
ar, kvennasamstaðan, tekin og
krufin. Birtar voru greinar um
samkeppni milli kvenna í kvenna-
hreyfingunni, verkalýðshreyfing-
unni og í kvennarannsóknum,
öfund milli vinkvenna, meting
milli kvenrithöfunda auk bóka-
fregna, lista yfir nýja bækur hjá
KVINFO o.fl. Annað tölublað tek-
ur til umfjöllunar þemað: „Barn-
laus eða bara án barna“. Greinar-
höfundar eru ýmist konur sem’
eiga börn eða eru barnlausar —
ýmist af fúsum vilja eða ófúsum.
Afstaða þeirra til efnisins er mjög
mismunandi og endurspeglar þá
miklu breidd sem einkennir skoð-
anir nútímakvenna á börnum og
barnleysi. Sameiginlegt einkenni á
öllum greinunum er þó að höf-
undarnir taka persónulega af-
stöðu til efnisins og reyna ekki að
sveipa hana fræðilegri hlutlægni.
Sem dæmi um greinar í blaðinu
má nefna grein eftir Hanne Sund-
by um tæknifrjóvganir og ófrjó-
semi. Hanne sapieinar það tvennt
að vera kvensjúkdómalæknir og
barnlaus kona sem hefur leitað á
náðir tækninnar til að verða
barnshafandi. Þá er grein eftir
Suste Bonnén sem heitir
„Madonna med baade barn og
bog'‘ og er sú grein birt hér annars
staðar í blaðinu. Susanne
Fabricius skrifar grein út frá sjón-
arhorni þeirrar konu sem hefur
valið að eignast ekki börn og Anne
Leonora Blaakilde út frá sjónar-
horni hinnar sem á þau. I þessum
greinum og öðrum, sem hér eru
ekki tök á að nefna, er móðurhlut-
verkið skoðað, valdið og vand-
kvæðin sem því fylgja, þýðing
þess fyrir konur, kvenleika og
kvennapólitík og spurt þeirrar
spurningar hvort kvennahreyfing-
in hafi fallið út einni gryfju í aðra
í afstöðu sinni til þess.
Þriðja tölublað af FORUM kem-
ur út í september og fjallar um
konur og stjórnmál og það fjórða
í desember en þar veröur leitað að
„hinu kyninu". Ársáskrift að
tímaritinu kostar 160 kr. danskar
en hvert tölublað kostar 50 kr. í
lausasölu. Á skrifstofu VERU
liggja auglýsingabæklingar um
tímaritið en auk þess er hægt að
gerast áskrifandi með því að skrifa
til: FORLAGET KVINFO,
v/Lene Koch
Nyhavn 22
1051 Köbenhaén K. -»sg.
Hvernig stendur á því að móðirin
er ekki lengur myndefni í mynd-
list okkar tíma? „Móðir og barn"
var áður dáðasta og algengasta
myndefnið en er nú orðin sjald-
gæf sjón.
Þar sem ég trúi á myndlistina og
er þeirrar skoðunar að af henni
megi ráða mikið um hugarheim
hvers tíma, þá hef ég notað lista-
söguna til að rannsaka móður-
ímyndina.
Ég hef fylgt Maríu Guðsmóður í
málverkum og höggmyndum allt
frá 3- öldinni, þegar hún birtist
fyrst sitjandi í hásæti með barnið í
kjöltu sér, allt til dagsins í dag. Ég
verð að játa að það hefur hallað
verulega undan fæti hjá henni.
Hún hefur ekkert hásæti ef hún
kemst þá á mynd. Það eru ekki
mæður með börn sem hræra list-
málara og myndhöggvara í dag.
Rannsókn mín er eins konar
safn mynda og áður en þetta ár er
á enda verða þær til sýnis hjá
Kvennarannsóknamiðstöð Kaup-
mannahafnarháskóla (CENTER
FOR KVINDEFORSKNING). Ég
tók tilviljanakennt úrtak af þeirri
móðurímynd sem birtist í listasög-
unni og miðaði það ýmist við 500,
100, 50 og 20 ára tímabil.
Á flestum „móðir og barn-
myndum' ‘ — og þetta gildir um
alla listasöguna — hefur móðirin
ekki annað fyrir stafni en að vera
samvistum við barn sitt. Hafist
hún eitthvað að, þá tengist það
barninu. En í flestum tilvikum
horfir móðirin blíölega út í rýmið
eða á barnið. Hér á eftir ætla ég að
takmarka mig við þá móður sem
er þekktust allra mæðra, Jómfrú
Maríu, og framsetningu hennar í
málverki endurreisnartímans.
Á þeim tíma ríktu vissar reglur
sem hafa bar í heiðri Jtegar mynd-
efnið var sótt í Hina helgu bók.
Þarna var um að ræða tákn sem
gáfu til kynna eiginleika þeirra
einstaklinga sem á myndunum
voru, hlutir sem vísuðu til skap-
gerðar einstaklinganna, starfs
þeirra, helgi o.s.frv. Sem dæmi má
nefna að slæða Maríu er alltaf blá,
sem tákn himinhvelfingarinnar og
þar með sterkra tengsla hennar
við hið guðdómlega. Á öllum
myndum af boðun Maríu er hvít
lilja en hún er tákn urn meydóm
Maríu. Reglur sem þessar voru
margar og allir vissu af hverju þær
voru settar og skildu merkingu
þeirra. Þegar maður skoðar boð-
unarmyndir, þ.e. þær rnyndir sem
sýna Gabríel erkiengil boða Maríu
að hún muni eignast son, kemur í
ljós að á þessum myndum er María
nær alltaf að lesa í bók.
í raun og veru er það dálítið
merkilegt að María skuli sitja að
lestri því það stendur ekkert um
það í Nýja testamentinu hvað hún
hafði fyrir stafni þegar Gabríel
birtist henni. Listamennirnir
hljóta að hafa sett henni bók í
hönd til að sýna með myndmáli
hversu andlega upphafin hún hafi
verið. Hjá flestum þeirra hverfur
aftur á móti þetta tákn andlegrar
upphafningar Maríu strax að fæð-
ingu lokinni. Það kemur glöggt
frarn í listasögunni að það hefur
verið erfitt að finna bæði rúm fyr-
ir bók og barn hjá Maríu — rétt
eins og hjá konum almennt. Und-
antekningarnar eru þó til og ég
held sérstaklega mikið upp á þær
kannski vegna þess að þær eru svo
manneskjulegar og auðþekkjan-
legar.
Mér finnst vekjandi að sjá
hvernig madonnur Botticellis,
Martinis og Rembrandts fara að
því að sameina móðurhlutverkið
og fullnægja andlegum þörfum
sínum. Hvort tveggja er lífsnauð-
synlegt. Við þurfum bæði á bók-
um og börnum að halda. Sjáið
bara jómfrú Maríu.
Suste Bonnen (-isg þýddi úr
FORUM FOR KVINDEFORSKN-
ING, 2.tbl. ’89).

29