Vera - 01.11.1990, Blaðsíða 2

TÍIVIARIT UIVI KONUR OG KVENFRELSI
*
Iþúsundir ára hefur mannslíkaminn verið falinn í fötum. Föt eru því stór hluti af menningu
okkar. Aðeins örfáum mínútum eftir að við fæðumst er búið að klæða okkur og við förum í
gröfina í fötum. Föt eru því stór hluti af sjálfsmynd okkar. Mörgum finnst auðveldara að sýna
stöðu sína, skoðanir og skapgerð með fötum en með orðum. Tískan endurspeglar tíðarandann og
hún er fljótvirkt mælitæki á þjóðfélagsbreytingar, vegna þess að fataskápinn má endurnýja hraðar
en til dæmis málverkaeign, íbúðir og lífsskoðanir.
Föt geta bæði kúgað fólk og fært þeim völd. Kventíska síðustu alda hélt konum í þröngum
lífstykkjum og vafði þær inn í vefnaðarvöru í metravís svo að þær gátu sig hvergi hreyft. Samfara
auknu frelsi konunnar hættu fötin að þrengja að þeim. Fyrir tuttugu árum var gerð útlitsbylting
á Vesturlöndum. Stór hópur kvenna losaði sig við hin ytri tákn kvenleikans - varalitinn,
brjóstahöldin og hælaskóna. Kvennabaráttan var háð með mótmælaspjöldum í mussum. Nú er
kvennabaráttan, eins og öll önnur barátta, orðin penari. Kvenlegheitin eru eitt helsta vopnið í
baráttunni gegn karlaveldinu. En hafa þessar kvenlegu umbúðir orðið málstaðnum til
framdráttar? Er betur hlustað á kvenfrelsiskonuna með varalitinn en þá með mótmælaspjaldið?
Að þessu og ýmsu öðru spyrjum við í þessari VERU, sem fjallar m.a. um föt og útlit. r
■ APHRA B E H N ■
„Ennpá má finna eitthvað af bóknm frú Behns íormétmim, aflóga bókasöfnum ágömlutn herragörðum. Að öðru
leyti yfirgafhið siðmenntaða samfélag hana aðeins örfáum kynslóðum eftir dauða hennar. Ef einhver les bækur
frú Behn, getur ástæðan ekki verið önnur en hrein og klár ást til ósiðleikans, ást til hins ódulda blygðunar-
leysis."
Þessi klausa birtist í hinu enska tímariti Saturday Review árið 1862. Hver var þessi Aphra Behn og
hvað hafði hún gert til að uppskera slíkt hatur?
Aphra Behn var vinsæll leikritahöfundur í lok 17. aldar. A sautján árum skrifaði hún sautján leikrit,
sem féllu almenningi vel í geð. Hún var mikil ævintýrakona. Samkvæmt heimildum fór hún til Vestur-
Indía, tók þar þátt í þrælauppreisn og komst í kynni við indíánaflokk sem aldrei hafði séð hvítan
mann. Hún barðist gegn þrælahaldi og kúgun kvenna. Auk leikritunar fékkst hún við skáldsagnaritun
langt á undan sinni samtíð. Hún mun vera fyrsti kvenrithöfundurinn.
Hefði Aphra Behn verið karlmaður væri hið ævintýralega líf hennar að öllum líkindum í dag jafn
samofið bresku þjóðlífi og líf Hróa Hattar. En á meðan hún lifði var hún umdeild og nú er hún að
mestu gleymd. Keppinautar hennar á bókmenntasviðinu bentu henni vinsamlega á þá staðreynd að
kvenmannsnafn sem of oft heyrist nefnt í opinberri umræðu vekti óþægilegt umtal. Og síðari tíma
bókmenntafræðingar hafa jafnvel reynt að sýna fram á að Aphra Behn hafi aldrei verið til.
í verkum hennar er umræðan um kynferðismál djörf. Það var reyndar lenska á þeim tíma að skrifa
opinskátt um kynferðismál. En Aphra Behn hafði ekki fengið klassískt uppeldi með tilheyrandi námi
í latínu og grísku. Kynverurnar í leikritum hennar voru því ekki dulbúnar sem fornir guðir, en þá kröfu
gerðu gagnrýnendur til leikritaskálda.
Það sem gagnrýnendum þótti þó verst við leikrit hennar var að hún skrifaði út frá sjónarhóli konu.
Hennar samfélagi var stýrt af karlmönnum, en hún sá karlana með kvennaaugum og lýsti þeim
samkvæmt því. Þetta þótti ófyrirleitin móðgun við karlkynið, jafnvel þó að Aphra Behn hafi reynt að
koma boðskap sínum á framfæri án þess að flæma burt karlpeninginn í áhorfendahópnum, vitandi
það að tekjur hennar réðust af skoðunum þeirra. í ritverkum hennar togast á löngunin til að lýsa sínum
reynsluheimi af alvöru og þörfin fyrir að geðjast áhorfendum sínum. Leikrit hennar voru umdeild og
vinsæl á meðan hún lifði, en féllu fljótlega í gleymsku. En minningin um Öphru Behn var endurvakin
af kvennahreyfingum okkar aldar til að sýna hvernig fer fyrir konu sem ekki gengst undir reglur
samfélagsins.
5/1990 — 9. árg.
VERA Laugavegi 17
101 Reykjavík
Útgefendur:
Samtök um Kvennalista og
Kvennatramboö í Reykjavik.
Sími 22188
Mynd á forsíöu:
Anna Fjóla Gísladóttir
Snyrting:
Rannveig Stefánsdóttir
Hárgreiösla:
Kolbrún Guöjónsdóttir
Fyrirsœta:
Áslaug Óttarsdóttir
Ritnefnd:
Elísabet Þorgeirsdóttir
Anna Ólafsdóttir Björnsson
Laura Valentino
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir
Hildur Jónsdóttir
Starfskonur Veru:
Björg Árnadóttir
Ragnhildur Vigfúsdóttir
Vala Valdimarsdóttir
Auglýsingar:
Áslaug Jóhannesdóttir
Útlit:
Kicki Borhammar
Harpa Björnsdóttir
Ábyrgö:
Ragnhildur Vigfúsdóttir
Textavinnsla og
tölvuumbrot:
Edda Haröardóttir
Filmuvinna:
Prentþjónustan hf.
Prentun:
Prentberg hf.
Bókband:
Félagsbókbandið Bókfell hf.
Plastpökkun:
Vinnuheimilið Bjarkarás
Ath. Greinar í Veru eru birtar
á ábyrgö höfunda sinna
og eru ekki endiiega
stefna útgefenda.
2