Vera - 01.11.1990, Blaðsíða 35

kvenna sinna heldur víkja þeir
sér alveg undan því að axla
ábyrgð fjölskyldu- og tilfinn-
ingalífs. Tilfinningar geta þeir
alls ekki tekist á við. Einn karl-
anna er reyndar sæmilega
heiðarlegur (það var kona sem
kom honum á rétta braut) og
mjúkur en gengur þá svo langt
út í þær öfgar að hann verður
gjörsamlega ótrúverðugur og
leiðinlegur í þokkabót! I bók
Birgittu byggir sagan líka á
framhjáhaldi. Þar er þó að
finna eitt notalegt hjónaband
jaðarpersóna svo myndin er
ekki alveg einlit.
I bók Kristínar er annar
tveggja örlagavaldanna nauð-
gari, hinn flúði þungaða kær-
ustu til að geta verið frjáls. Sá
snýr að vísu til betri vegar og
leitar aftur uppi barnsmóður
sína og stálpaða dóttur. Um
leið er ljóst að hefði sú kona
ekki haldið glæsileik sínum
gegn um árin, kæmi hún ekki
til greina fyrir svo flottan gæja
sem kærastinn fyrrverandi er
nú orðinn. Gamlar syndir hans
eru fyrirgefnar ekki síst vegna
þess hve allt er smart hjá hon-
um; hann eiginlega kaupir
mæðgurnar með flottum
bílum og einbýlishúsi á sólar-
strönd. „Klukkan níu gengum
við mamma niður stigann til
pabba og vorum báðar mjög
fínar. Ég var í gulum kjól,
þröngum með perlufesti og
hún hafði hárið líka laust. Það
klæddi hana vel. Ég hef aldrei
séð mömmu svona vel út-
lítandi. Pabbi var ánægður
með okkur. Það sáum við."
(leturbreyting MS). Og það er
fyrir öllu að karlmennirnir séu
ánægðir með okkur, hvort sem
það er pabbinn, makinn,
viðhaldið, sonurinn, starfs-
félaginn eða hver þeirra sem
er. Anægja þeirra vaknar við
þann augnglaðning sem konur
geta og eiga að vera. Ég sá einu
sinni barmmerki frá erlendum
kvennasamtökum þar sem
sagði eitthvað á þessa leið:
„ Vertu sæt en segðu sem fæst -
karlar kunna betur að horfa en
hugsa". Þessi háðuglegu um-
mæli eru undirtónninn í karl-
lýsingum bókanna. Þær eru í
stuttu máli sagt ótrúlega karl-
fjandsamlegar og ganga miklu
lengra í því að úthúða karl-
mönnum en nokkur kvenna-
hreyfing sem ég hef kynnst!
ÁSTIN
Ástin skiptir konurnar í þess-
um bókum öllu máli og það er
skilgreining á góðum sögu-
lokum að finna ástina og geta
notið hennar löglega, þ.e. í
hjónabandi.
Athyglisvert er að ástin
kviknar nær undantekningar-
laust þannig að karl fer að þrá
að vernda konu og kona fer að
þrá að vera vernduð af karli.
Karlar TAKA konur undir
verndarvæng sinn, þær GEFA
sig þeim á vald. „Hún hafði
aldrei kynnst slíkri sælu, hafði
aldrei verið liafin upp á efstu
tinda ástarinnar, þangað sem
hann tók hana, aldrei gefið sig
svona algjörlega á vald nein-
um manni, sem honum nú. Og
er hún lá í örmum hans og
hlustaði á andardrátt hans sof-
andi, vissi hún að hún hafði
aldrei elskað fyrr". „Hún náði
honum ekki í öxl og honum
fannst hún vera eins og lítil
dúkka. Hann langaði til að
vernda hana" Þessar tilvitn-
anir gætu verið úr hverri bók-
anna sem er. Hjá unglingunum
í bók Kristínar er það ást við
fyrstu sýn og allt fer mjög sið-
samlega fram. Stúlkan er þol-
andi, drengurinn gerandi.
Draumur fullorðna mannsins í
þeirri bók er þessi: „Ég þarf
þlíða konu, sem er hún sjálf,
sem er tilbúin að gefa mér
börn og stendur með mér og
ég með henni, konu sem ég
veit að mun ala upp börnin
mín af ástúð og umhyggju."
Unglingurinn sem fagnar
þessum orðum pabba síns
(það var hann sem yfirgaf
mömmu hennar þegar hún var
ólétt svo að hann gæti verið
frjáls) og veit varla það sem
hinar konurnar í bókunum
vita án þess að taka mark á því
- nefnilega það, hversu óra-
langur vegur er á milli þess að
„vera maður sjálfur" og hins
að „gefast öðrum". Ástin er
aldrei vitsmunaleg, aldrei
hugsandi hugir sem falla
saman, aldrei vinátta og sam-
vinna og gagnkvæmt traust.
Hún er líkamleg og kviknar
þegar þrá konu eftir verndara
og geranda hittir fyrir þrá karls
eftir sér minni máttar þiggj-
anda, sem gleður auga hans.
Ástin staðfestist í rúminu.
HJÓNABANDIÐ
Það skrýtna er að jafnframt því
sem bækurnar bregða upp
sorglegri mynd af samskiptum
kynjanna, af hjónabandinu og
af vanhæfni karla til að lifa
Iífinu - er samþykki karla á
konum og hjónabandið gert að
eftirsóknarverðasta takmarki
kvennanna. „Hann var
ánægður með okkur". Betra
gat það ekki verið! En „hann"
er skepna, tilfinningalega
bæklaður, eigingjarn úr hófi og
guð má vita hvað meira! Sjálf-
stæði konunnar, metnaður eða
draumar rúmast ekki innan
vébanda sambúðar karls og
konu vegna þess að skilyrðin
eru alltaf hans skilyrði. En eftir
allar karlfjandsamlegu lýsing-
arnar sigla söguhetjurnar hver
af annarri grandalausar inn í
sambandið og lesandinn hlýt-
ur að spyrja sjálfan sig hvort
þær viti hvað þær eru að gera!
Þetta er mótsögn sem við
þekkjum - þegar hún er orðuð
í pólitísku samhengi ætlar allt
vitlaust að verða og máls-
hefjendur kenndir við kven-
rembu! Karlveldið, ábyrgð-
arleysi og barnaskapur karla
eru örlagavaldarnir í lífi
kvenna. Þetta segja bækurnar
en þær samþykkja það um
leið. Mann langar til að
stökkva inn í síðurnar og
stofna kvennahreyfingu sem
gæti rifið karlana upp með
rótum og gróðursett þá í nýj-
um jarðvegi! I bókunum er
ástandið fyrir hendi en ofan-
greind lausn er ekki til - eina
ráðið þar er að leggjast á bakið,
loka augunum og hugsa sem
minnst.
SIÐFRÆÐI
I öllum bókunum er mjög skýr
siðferðislegur undirtónn -
skilaboð um hvað sé gott og
hvað illt. Obeint er brugðið
upp mynd af fyrirmyndar-
þjóðfélagi þar sem allir elskast
mjög heitt og halda aldrei frarn
hjá, neyta ekki vímuefna, eru
stundvísir og stúlkur hreinar
meyjar í lengstu lög. Konurnar
reyna að fara eftir þessum
siðareglum en tekst það illa
vegna karlanna. „Ég veit að í
fyrra sagði ég þetta og margt
fleira eins og það væri ekki
manninum mínum að kenna
að hann héldi fram hjá mér,
heldur kenndi ég konunum
um ... ég verð að viðurkenna
að ég hef skipt um skoðun"
segir ein kvennanna í einni
bókanna. Það sama hlýtur les-
andinn að hugsa að lestrinum
loknum. Hið illa er frá körlum
komið! Og það er líka undir
þeim komið hvort það illa
verður útrekið eða ekki því
það eru þeir sem ráða.
Þetta eru afþreyingarbækur og
þá á ég við bækur sem maður
les til að stytta sé stundir í það
og það skiptið. Það er til bóta
að hafa þær íslenskar og þessar
þrjár eru prýðilegar sem slíkar.
Mér finnst kostulegt að rekast á
minni úr gömlu góðu „hallar-
rómönunum" sem ég las af
áfergju sem unglingur. Minni
sem hafa tekið á sig nútímalega
mynd þótt táknin séu þau
sömu og áður. Riddarinn hefur
stigið af baki hvíta hestinum
og er orðinn rannsóknar-
lögreglumaður eða knatt-
spyrnuhetja á tryllitæki.
Krabbamein hefur leyst
lungnabólguna af hólmi sem
dramavaldur. Óðalsetrið er
einbýlishús á Arnanesi. Og svo
framvegis. En eitt hefur breyst
til muna og það eru samskipti
kvenna. Allar þessar bækur úa
og grúa af hlýjum vináttu-
böndum kvenna og þeim er
lýst sem sjálfsögðum hlut.
Þegar á bjátar er ekkert betra
en skjólið sem vináttan veitir
og vináttubönd sem byggja á
gömlum kynnum, sameigin-
legri reynslu, gagnkvæmri
virðingu og jafnræði í því að
gefa og þiggja. Af því gætu
karlarnir lært, bæði söguhetj-
urnar og lesendur. Mér býður í
grun að læri þeir undirstöðu-
lexíu tilverunnar, verði nær
útilokað að skrifa bækur með
svona söguþráðum svo fyrr
verður það ekki að afþreying-
arbækur taki stakkaskiptum.
Magdalena Schram
35