Vera - 01.02.1991, Blaðsíða 39

ARSRIT ER FLYTUR RITVERK KVENNA
Bókmenntatímaritið Embla
kom út árin 1945, 1946 og
1949. Ritið, sem er veglegt,
flutti eingöngu ritverk kvenna
í bundnu og óbundnu máli og
fjöldi ljósmynda og teikninga
prýða verkið. Ritstjórar og
ábyrgðarmenn voru þær
Valborg Bentsdóttir, Karólína
Einarsdóttir og Valdís Hall-
dórsdóttir. í ávarpi frá rit-
stjórum segir meðal annars:
/,Tilgangur Emblu er að birta
sem fjölbreyttastar ritsmíðar
kvenna, fornar og nýjar. Einkum
nntnum við gera okkurfar um að
ná til þeirra, sem annars myndu
ekki koma verkum sínum á fram-
færi."
Ritstjórarnir auglýstu eftir
áður óprentuðum ljóðum eða
vísum, smásögum, minning-
urn, ferðasögum og frásögum
úr daglegu lífi sem þær töldu
að margar konur ættu í fórum
sínum. „Okkur væri það sér-
staklega kærkomið, ef aldraðar
konur vildu skrifa fyrir okkur
viinningar fráyngriárum sinum
með lýsingum á lifnaðarháttum
þeirrar kynslóðar, sem nú er að
kveðja."
Ernbla birtir mörg ljóð t.d. eftir
Theodóru Thoroddsen, Ólínu
Andrésdóttur, Ólöfu á Hlöð-
um, Halldóru B. Björnsson og
systurnar Málfríði og Sigríði
Einarsdætur. Með ljóðum
Málfríðar í 1. árg. Emblu er
Ijósmynd af málverki Fann-
eyjar Jónsdóttur af Málfríði,
líklega málað úti í Kaup-
mannahöfn 1925. Málfríður
Segir í bók sinni Samastaður í
tilverunni að myndin sé „af
cinmanalegri sál, gerð af
vanefnum en samt af list, og
glataðist hún í Borgarnesi, því
þar þekkti enginn á rnynd."
Smásögur eftir ýmsa höf-
unda eru í Emblu t.d. Þórunni
klagnúsdóttur og Valborgu
Bents. Ýmsar konur sendu inn
minningabrot og má nefna
mjög skemmtilega grein eftir
Ólöfu Arnadóttur: „Dansað í
Dahlem". Ólöf fór á leik-
fimisskóla í Þýskalandi haust-
ið 1931 þar sem hún lærði m.a.
sund, útiíþróttir, sportsnudd
og leikfimi.
Fastur þáttur er í Emblu um
íslenskar skáldkonur þar sem
ein til tvær skáldkonur eru
kynntar í senn og birt eitthvað
úr verkum þeirra. Embla
minnist einnig ýmissa skáld-
kvenna t.d. Torfhildar Holrn á
aldarafmæli hennar og Ólínu
Jónasdóttur og Höllu Lofts-
dóttur þegar þær urðu sex-
tugar. Minningarorð eru t.d.
um Huldu og Laufeyju Valdi-
marsdóttur.
Stutt viðtal er við Kristínu
Sigfúsdóttur í tilefni af sjötugs
afmæli hennar 1946. Birtur er
kafli úr leikriti hennar
„Tengdamömmu" sem Kristín
skrifaði árið 1920 og var sýnt
víða um land t.d. hjá
Leikfélagi Reykjavíkur árið
1926-7. Kristín var aðeins
fjögurra til fimm ára þegar
hún fór að „hnoða saman
vísum" og hún fór snemma að
skrifa sögur og leikrit sem þau
krakkarnir léku í baðstofu-
endanum á bænum. Fyrir
giftingu skrifaði Kristín mörg
„einnota" leikrit sem hún æfði
til sýninga í sveitinni og
brenndi að sýningu lokinni.
Það var ekki fyrr en Kristín
var um fertugt sem eitthvað
var gefið út eftir hana. Hún
skrifaði skáldsögur, leikrit,
smásögur, endurminningar
og fjölda erfiljóða. Kristín,
sem eignaðist sex börn, er m.a.
spurð að því í viðtalinu hvort
hún hafi ekkert skrifað á
meðan börnin voru ung. Hún
svarar því neitandi: „Ekkert,
fyrr en þau elztu náðu mér í öxl.
Það sótti ekki mikið á mig á þeim
árum. Ég hafði líka nógu að
sinna. ..." Þegar hún er spurð
um samkomulag húsmóður-
innar og skáldkonunnar segir
hún að það hafi aldrei gengið
hávaðamikið, „en stundum
urðu nokkuð hörð átök. Mest
langaði mig til að skrifa á morgn-
ana, en þá hafði ég ekki tima til
þess." Aðspurð segist hún ekki
halda að hún myndi leggja út
á skáldabrautina að nýju ef
hún væri 20 ára heldur myndi
hún byrja að læra eitthvað.
Embla efndi til verðlauna-
samkeppni árið 1945 um
bestu smásöguna og hlaut
Ragnheiður Jónsdóttir fyrstu
verðlaun fyrir sögu sína:
Drengurinn minn. Næstbesta
sagan sem var send inn:
„Samt sem áður" reyndist líka
vera eftir Ragnheiði.
Einnig eru lausavísur og
bókafregnir fastir liðir í
Emblu. 1 bókafregnum er
getið um frumsamdar bækur
eftir konur, en árið 1944 voru
gefnar út 9 bækur eftir konur
en 13 árið 1945. Embla birtir
oft brot úr lesendabréfum og
árið 1946 skrifar Kvenrétt-
indakona: „... Eg er ekki viss
um, að það sé af eðlismismun,
hve fáar konur stunda ritstörf,
samanborið við karlmenn. Mér
finnst eftirtektarvert, að margar
konur, sem hafa nálgazt það að
vera taldar rithöfundar, hafa
verið sjúklingar og dvalizt á
hælum. Þetta finnst mér benda
til þess, að það séu fyrst ogfremst
heimilisstörfin, sem koma i veg
fyrir andlega iðju kvenna. Má
vera, að sumum þyki það með-
mæli meðheimilisstörfunum...."
RV
Heimildir:
Embla 1945-49
Helga Kress: Um konur og bókmenntir
Draumur um veruleika. Rvk 1977
Málfríður Einarsdóttir: Samastaður i
tilverunni. Rvk. 1977
Sigrún Sigurðardóttir: íslensk kvenna-
blöð og tímarit 1891-1985, Skrá með
umsögnum Ópr. BA ritgerð í Bóka-
safnsfræði við HÍ, okt. 1985
Soffía Auöur Birgisdóttir: Skyldan og
sköpunarþráin í Sögur íslenskra
kvenna 1879-1960, Rvk. 1987.
Ólöf Dagmar Árnadóttir að gera leikfimisœfingar.
39