Vera - 01.03.1995, Síða 26

knur og kosningar
V: En hvaö áttu viö meö „hlutlægum
grundvelli"?
J: Þá er ég að tala um þá aðferð, sem
notuð er við starfsmatið, en hún felst í þvi
að störf eru metin út frá fjórum megín þátt-
úm, þ.e. ábyrgð, áreynslu, vinnuskilyrðum
og hæfni.
V: Ég hnýt nú strax um orðið ábyrgð, en
eins og við vitum er sú ábyrgð, sem konur
hafa, metin allt öðruvísu og eftir öðrum stik-
um en sú ábyrgð, sem fylgir kariastörfum.
Samkvæmt jafnréttislögum ber aö greiöa kon-
um og körlum jöfn laun fyrir jafnverömæt og
sambærileg störf. Þaö viröist hins vegar vera
svo aö verkalýösfélögin geti ekki tryggt í
samningum sínum við vinnuveitendur aö eftir
þessu sé fariö og þar ætti starfsmatiö aö geta
hjálpaö, t.d. við röðun í launaflokka.
J: Já, já, eins og þú segir, þá er t.d.
ábyrgð á þeningum öðruvísi metin en ábyrgð
á börnum, en í starfsmatinu er ábyrgðin
greind niður í undirþætti og þá er mikilvægt
að allir þættir séu teknir
inn í matið. Þá erum við
komnar aö því sem við
köllum kynhlutlaust
starfsmat, þ.e. að taka
bæði þá eiginleika, sem
einkenna störf kvenna og
störf karla. Það vill nefni-
lega brenna við í hefö-
bundnu starfsmati, að
eiginleikar kvenna séu
bara taldir „eðlilegir", en
ekki neinir sérstakir eig-
inleikar, sem skuli meta
til launa. Þannig má
segja að sú menntun
sem konur fá utan
menntakerfis nýtist þeim
ekki til launa en það er
sþurning hvort það sama
gildi um karlana.
V: Hver eru rökin fyrir
því, að þínu mati, að fara
út í svona starfsmat?
J: Samkvæmtjafnrétt-
islögum ber að greiða
konum og körlum jöfn
laun fyrir jafnverðmæt og
sambærileg störf. Það
virðist hins vegar vera
svo að verkalýðsfélögin geti ekki tryggt í
samningum sínum við vinnuveitendur að eft-
ir þessu sé farið og þar ætti starfsmatið að
geta hjálpað, t.d. við röðun í launaflokka.
Það má nefna hér að m.a. Alþjóðavinnu-
málastofnunin hefur bent á að illmögulegt
sé að framfylgja þessu ákvæði án þess að
láta fara fram starfsmat.
V: En nú hlýtur að skipta máli hvernig að
þessu er staðið, hverjir eiga t.d. að fram-
kvæma starfsmat?
J: Þaö myndu vera starfsmatsnefndir og
í þeim nefndum verða að sitja fulltrúar þeirra
starfsstétta, sem verið er að meta hverju
sinni og það þarf að gæta þess að kynjahlut-
fall í nefndinni sé í samræmi viö kynjahlut-
fallið í stéttinni.
V: En nú gæti svona starfsmat raskað
núverandi kerfi og á auðvitað að gera það ef
eitthvað er T því og sú staða getur komið upp
að kvennastéttir verði jafnverðmætar og
karlastéttir. Hvað þá, á þá að hækka
kvennastéttirnar, eða á kannski að lækka
karlastéttirnar?
J: Það yrði að hækka alla þá, sem vegna
kynferðis síns lentu neðar en þeim bæri. En
auðvitað verður slíkt ekki gert í einu vet-
fangi. I Kanada, þar sem starfsmat hefur
gefiö góða raun, hafa verið gerðir samning-
ar um að launaleiðréttingar fari fram á ein-
hverju tilteknu tímabili, t.d. 2-3 árum, en
það er náttúrlega pólitísk ákvörðun hverju
sinni. En Kanadamenn hafa ýmislegt fleira
gert gott T jafnlaunamálum, þar er vinnuveit-
endum t.d. skylt að greiða í sérstakan sjóð,
sem nemur 1% af þeim launamismun milli
kynja sem er á þeirra vinnustað, og þetta
hefur leitt til verulegra breytinga til hins
betra fyrir konur.
V: Að lokum Jóhanna, er starfsmat töfra-
lausn, er vandi okkar kvenna nú leysturí eitt
skipti fyrir öll?
„ Nú veröa konur svo sannarlega aö taka til
hendinni til aö nýta sér þetta tækifæri, en
reynslan annars staðar frá sýnir okkur það að
virkt starf kvennahreyfinga og verkalýðs-
hreyfingar er skilyrði þess að vei takist til.“
J: Starfsmatið er kannski ekki töfra-
lausn, en ég held að það sé eina leiðin sem
fólk getur komið sér
saman um og færir okk-
ur nær launajöfnuði, þvT
staðan eins og hún er T
dag er algjörlega óviðun-
andi. Það er ánægjulegt
hvað þetta er að koma
mikið inn í umræðuna
hér, jafnréttisnefnd BSRB
er meö starfsmatiö á
sinni stefnuskrá, stjórn-
málaflokkar bæði til
hægri og vinstri virðast
fylgjandi því og svo
mætti lengi telja. Og ég
spyr, hvað ætlum við
konur að gera til að nýta
okkur þennan byr, sem
aldrei þessu vant er
þvert á pólitíska flokka?
Nú verða konur svo
sannarlega að taka til
hendinni til að nýta sér
þetta tækifæri, en
reynslan annars staðar
frá sýnir okkur það aö
virkt starf kvennahreyf-
inga og verkalýðshreyf-
ingar er skilyrði þess að
vel takisttil.