Vera - 01.12.1995, Blaðsíða 20

+
u ð

af hverju o-erðist
p-ud karlmaður?
Marglr hafa haldiö því fram aö þaö fari
eftir kynferði hvort viökomandi geti gerst
staögengill Krists á jöröu. Þessvegna
hafa konur oft verið taldar ófærar um aö
þjóna sem prestar. Innan rómversk kaþ-
ólsku kirkjunnar eru þessi rök enn notuö
gegn prestsvígslu kvenna (sbr. páfabréf
frá 1976). Barátta kvenna fyrir jöfnum
rétti til prestsvígslu er því dæmi um þaö
hvernig túlkun kirkjunnar á persónu og
starfi Krists hefur haft áhrif á stööu
kvenna innan kirkjunnar.
Gagnrýni kvenna
Kvenguöfræðingar hafa á undanförnum 20
árum fengist við að endurskoða hinar ýmsu
greinar guðfræðinnar út frá gagnrýnu sjónar-
horni kvenna. Við endurskoðun guðfræöinnar
hafa konur nýtt sér svipuð vinnubrögð og kyrv
systur þeirra innan annarra fræðigreina, til
dæmis þær sem leggja stund á þókmenntir,
heimspeki, siðfræði, sagnfræði og listir.
Kvennagagnrýnin gengur út frá þeirri staðhæf-
ingu að hvers konar fræði, vísindi og listir hafi
fram að þessu í yfirgnæfandi mæli verið stund-
uð af körlum og þar hafi sjónarhorn karla ráðiö
ríkjum. Konur hafa bent á að innan guðfræöinn-
ar komi þetta fram m.a. í karlmiðlægu sjónar-
horni ýmissa texta Biblíunnar, sem oft á tíðum
innihalda mikla kvenfýrirlitningu. Kristin hefö,
eins og hún hefur varðveist bæði í bundnu og
óbundnu máli sem og ýmsum listformum, hef-
ur leitast við að túlka Guös orð í gegnum aldirn-
ar. Kvennagagnrýnin heldur því fram að kristin
hefö hafi einnig stjórnast af sjónarhorni karla,
sem m.a. kemur fram í notkun ritningarinnar I
baráttunni gegn prestsvígslu kvenna.
Kristur og konur
Kristsfræöin, þ.e. þau fræði sem fjalla um per-
sónu og starf Jesú Krists, er að mati margra
kvenguðfræðinga sá kafli kristinnar hefðar
sem hvaö mest hefur veriö notaður gegn kon-
um á liðnum öldum. Jafnframt hafa fræðin um
Krist reynst ótæmandi uppspretta frelsisbar-
áttu kvenna. Þannig hafa konur leitað styrks
þangað sem karlar hafa sótt stuðning fyrir karl-
miðlæga mistúlkun sína á fagnaðarerindi
Krists. Skýrt dæmi um þetta er túlkun hefðar-
innar á þjáningu og dauöa Krists. Píslarsaga
Krists hefur ósjaldan verið notuð til þess að
upphefja gildi þjáningarinnar í lífi fólks. Ótelj-
andi dæmi eru til um það að konur hafi verið
hvattar til þess að líta á þjáningu sína sem
Guðs gjöf, sem þær skuli þola í auðmýkt og
hlýöni viö vilja Föðurins, líkt og Kristur forðum
daga. Enn þann dag f dag má heyra röksemdir
sem byggja á samanburði á barsmíðum og of-
beldi gegn konum innan veggja heimilis síns,
viö píslir Krists. Konur hafa því verið hvattartil
þess að líta á ofbeldið sem þann kross er þeim
hefur verið úthlutaður hér á jörð. Þeim er þá og
ætlað að leita huggunar í boðskapnum um
„himneska dýrð’’ sem bíður þeirra „handan
þessa heims’’.
Á meðan konur hafa veriö hvattar til þess
„aö taka upp kross sinn’’ í undirgefni og auö-
mýkt, hafa þær tíðum leitað styrks í þjáningu
sinni hjá Kristi sem barðist fyrir málstaö þeirra
sem líða og þjást og var tilbúinn að fórna lífi
sínu fyrir þann málstaö. Þannig hefur Kristur,
sem þátttakandi f þjáningunni, orðið upp-
spretta vonar viö oft á tíöum vonlausar kring-
umstæður. En Kristur hefur ekki aöeins gefiö
þjáöum og vonlausum konum þrautseigu og
úthald, heldur einnig kjark og þor til þess að
rísa upp og ráðast að rótum óréttlætisins. í
upphafi starfs síns, gaf Kristur eftirfarandi lýs-
ingu á köllun sinni: „Andi Drottins er yfir mér,
af því aö hann hefur sent mig til aö flytja fátæk-
um gleðilegan boðskap, boða bandingjum
lausn, og blindum sýn, láta þjáða lausa og
kunngjöra náöarár Drottins” (Lúk. 4:18-19).
Samkvæmt vitnisburöi guöspjallanna, fram-
fylgdi Kristur þessu hlutverki sínu til hins
ýtrasta, og galt að lokum Iff sitt fýrir. Hann
hafði ekki reynst sá Messías, sem landar hans
höfðu beðið eftir, í stað herskás konungs kom
orðhvatur baráttumaöur lítilmagnans. Þeir sem
væntu þjóðfélagsbyltingar urðu vitni aö gras-
rótarhreyfingu, er samanstóð
af konum og körlum sem flest
tilheyrðu lægstu stéttum þjóö-
félagsins. Kristur laðaði til sín
sjúka, bersynduga, ekkjur,
munaðarlausa, tollheimtumenn
og fátæka fiskimenn. Áhrifamátt-
ur orða og athafna Krists gerði sam-
landa hans óörugga. Andlegir valdhafar
ásökuðu hann um guðlast, meðan veraldlegir
kollegar þeirra báru honum á brýn valdníðslu.
Hann átti tveggja kosta völ: að bregðast köllun
sinni, eöa hætta lífi sínu fýrir málstað sinn.
Karlmennska Krists
Ef að Kristur var holdtekning Guðs, og starf
Krists og boðskapur voru opinberun á náð og
sannleika Guðs (sbr. Jóh. 1:14), þá liggur
nærri að spyrja: hversvegna gerðist Guð karl
en ekki kona? Ýmis svör hafa komið fram en
ef grannt er skoðað þá greinast þau flest í tvo
flokka. Annaöhvort er karlmennska Krists tal-
in hluti af „náð og sannleika” Guðs (sbr. rökin
gegn prestsvígslu kvenna), eða þá að kynferði
Krists er talið háð þeim takmörkunum að það
var aðeins um tvo kosti að velja: karl eða
kona. Varðandi síöari kostinn þá finnst mörg-
um ólíklegt að kona (Krista) heföi náð eins
miklum árangri í starfi sínu I karlaþjóöfélaginu
eins og Kristur gerði, þar sem konur voru ekki
taldar marktæk vitni fyrir rétti í ísrael á dögum
Krists. Þannig er karlmennska Krists talin hafa
haft þjóðfélagslega, en ekki guöfræðilega
merkingu. Það má ætla aö orðin í Galatabréf-
inu 3. kafla styðji þessa skoðun, þar sem seg-
ir að fyrir samfélagið í Kristi sé þjóðernislegur
og þjóðfélagslegur mismunur gerður að engu,
sem og kynjamismunur, þar sem „í Kristi” eru
allir jafnir sem „börn Guðs’’ (Gal. 3:28).
Prestsvígsla kvenna
íslenska þjóðkirkjan hefur nú í rúm 20 ár vígt
konur til prestsþjónustu. Því er eðlilegt að það
gleymist í daglegri umræðu hér á landi að víöa
um heim hefur konum ekki reynst auösótt að