Vera - 01.02.1997, Blaðsíða 31

um þennan möguleika, alla vega ekki viö sér
eldri samstarfsmenn, karlkyns. Grunurminn
fékkst staðfestur er ég lenti í umræðum um
fæðingarorlof við ungan karlkyns viðskipta-
fræðing sem starfar hjá einkafyrirtæki.
Hann sagði mér að jafnaldra og starfsfé-
laga hans langaði ekkert meira en að vera
með börnum sínum hluta af fýrstu mánuð-
um í lífi þeirra, en þeir fyndu fyrir mótstöðu í
hópi karlkyns yfirmanna sinna, kynslóðinni
sem er um fimmtugt og yfir. Viðkomandi
hafði það einnig á tilfinningunni að það að
taka sér fæðingarorlof gæti stöðvað frama-
vonir ungu mannanna. Af þessu getum við
dregið þá ályktun að í rauninni sé ekkert að
gera í stöðunni nema bíða þar til afturhalds-
stjórnendur hafa komist á eftirlaun, eða búa
svo um hnútana að stjórnendur fyrirtækja
fái fræðslu um gildi þess að eyða tíma með
börnum sínum.
Mér finnst alveg morgunljóst að konur
geta og eiga ekki að standa í þessari bar-
áttu einar. Þetta er réttlætismál beggja kynj-
anna og, eins og ég benti á hér að ofan í
sögu viðskiptafræöingsins, þá veit ég fyrir
víst að margir ungir feður framtíðarinnar
vildu svo gjarnan eiga tíma með barninu
sínu. Farið að láta heyrast meira í ykkur
strákar!
Þegar kemur að því að
karlar hafa sjálfstæðan
rétt til fæðingarorlofs, þá
breytir það ímynd kvenna
sem áhættustarfskrafts
því þá fylgir því jafn mikil
áhætta að ráða konu á
barneignaraldri til starfa
og karl á sama aldri. Konur fengju því ekki
lengur framan í sig spurninguna: Hefurðu
hugsað þér að eignast barn á næstu árum?
í ráðningarviðtölum, hvað þá aö skrifa undir
samning um að eignast ekki barn næstu tvö
ár, eins og ég veit dæmi um. (Ég ætla að
leyfa ykkur að dæma sjálf um siðferðislegt
gildi slíks samnings).
Menntun og launaumslagið
Launamunur karla og kvenna er sá hlutur
sem öllum konum hlýtur að svíða, enda hef-
ur hann verið margfaldlega sýndur í könnun-
um á síðustu árum, núna síðast í launa-
könnun Félagsvísindastofnunar fyrir
Reykjavíkurborg á sl. hausti. Þessar kannan-
ir sýna ótvírætt að þegar tekið hefur verið til-
lit til aldurs, starfsgreinar, menntunar og
vinnutíma þá er 14% munur á launum karla
og kvenna sem verður ekki skýrður öðruvísi
en með kynferði. Mér er minnisstætt samtal
ungrar móður og sex ára sonar hennar er
þau yfir hádegisverði hlustuðu á fréttir í út-
varpi af launamun þessum. Barnið sagði eft-
ir að hafa hlustað á fréttirnar: „Mamma,
þegar ég er orðinn stór þá verð ég með
miklu hærra kaup en þú“. Lesendur geta
reynt að ímynda sér hvernig móðurinni leið,
sem lagt hafði að baki langt og strangt há-
skólanám. í þessu sambandi er mér
minnisstætt viðtal við dr. Stefán Ólafsson
félagsfræðing, sem birtist í Morgunblaðinu
á haustdögum. Þar vildi Stefán leita skýr-
inga á launamun karla og kvenna í þeirri
staðreynd að yfirgnæfandi meirihluti kvenna
með háskólamenntun tekur BA- gráðu en
ekki BS-gráðu. Hærri laun séu greidd fýrir
störf sem krefjast BS-gráðu en BA-gráðu.
Á síðasta ári heyrðist æ oftar talað um
hugtakið starfsmat, eða kynhlutlaust
starfsmat sem leið til að draga úr launamun
sem verður ekki skýrður nema með kyn-
ferði. Starfsmat virðist hafa gefist vel þar
sem því hefur verið beitt og það virðist sér-
staklega koma konum vel. Á næstu misser-
um munu ein til tvær ríkis- og borgarstofnan-
ir og eitt einkafýrirtæki beita starfsmati í
tilraunaskyni. Verður fróðlegt að fylgjast
með framkvæmd þessari
og sjá hvað út úr þessu
kemur.
Er jafnréttisbarátt-
an bara fyrir mennt-
aðarkonur?
Þær raddir hafa heyrst að
jafnréttisbaráttan sé bara
fyrir menntaelítuna, verkakonur og fulltrúar
hinna vinnandi stétta hafi enga samleið
með menntakonum. Þetta sjónarmið kom
m.a. fram í síðasta tölublaði Veru. Mér
finnst þetta merkilegt, og ef til vill hefur
maður ekki gert sér grein fyrir þróuninni og
þessum klofningi. Það er nefnilega málið að
í upphafi kvennabaráttu sjöunda áratugsins
voru hugsjónirnar sameiginlegar, spruttu úr
grasrótinni og konur fundu sterkan sam-
hljóm með sínum kröfum. Þegar svo kröfur
fóru að heyrast um að áherslu þyrfti að
leggja á að auka hlut kvenna í stjórnunar-
stöðum, virðist sem taxtakonum hafi fund-
ist fram hjá sér gengið. Þær spyrja sig að því
hvað þeim komi þetta við.
Þegar maður fer svo að hugsa út í þetta
af einhverri alvöru, þá er Ijóst að stór hluti
kvenna, sem eitthvað lætur í sér heyra um
jafnréttismál hvort heldur er á Alþingi eða í
Að taka sér
fæðingarorlof
gæti stöðvað
framavonir ungu
mannanna
Ijölmiðlum, eru einmitt háskólamenntaðar
konur. Ég hef það einnig á tilfinningunni að
þær konur sem hafa sig í frammi í jafnréttis-
baráttunni komi ekki úreinkageiranum, þær
eru yfirleitt starfsmenn hins opinbera. Hugs-
anlega gæti skýringin verið sú að konur sem
starfa í einkageiranum ættu erfiðara upp-
dráttar á vinnustað, færu þær að gagnrýna
og hafa í frammi réttindakröfur. Þessu er
kastað hér fram, því ég hef ekki vísindaleg
rök til að styðja þessa tilfinningu mína.
Hvað sem manni finnst um það markmið
að auka hlut kvenna í stjórnunarstöðum,
held ég að mjög margar konur hafi glaðst
eins og ég gerði er ég heyröi um ráðningu
Rannveigar Rist í starf forstjóra Álversins í
Straumsvík í júní á sl. ári. Þarna fer vel
menntuð og hæf kona í mjög ábyrgðarmikið
starf. Þessi ráðning hlýtur að virka hvetjandi
á ungar, duglegar og hæfileikaríkar konur og
stúlkur sem eru að velta því fyrir sér hvað
þær ætli að verða í framtíðinni.
Er vaxtarbroddur hjá ungum
karlmönnum?
í þessum pistli mínum hef ég fleytt rjómann
af því helsta sem mér fannst markvert í jafn-
réttisumræðu sl. árs. Auðvitað er þetta ekki
tæmandi yfirlit. Það er nefnilega svo
skemmtilegt að geta valið og hafnað þegar
maður fær frjálsar hendur. Margt jákvætt
hefur átt sér stað á síðasta ári, sbr. framtak
stjórnenda Reykjavikurborgar. Samt sem
áður er þróunin óskaplega hæg.
Ég ræddi í byrjun um þá skoðun rnína að
jafnréttismál væru ekki í tísku lengur og
leiddi getum að því að jafnrétti væri í
kreppu, líkt og stjórnmálaaflið sem hefur
eignað sér málaflokkinn. Umræðan er orðin
þreytt og leiðindin eru tengd Kvennalistan-
um. Samt finnst mér einhvers staðar í hjarta
mínu ekki sanngjarnt að kenna blessuðum
Kvennalistanum um stöðnunina. Því þegar
málin eru skoðuð í samhengi þá hefur þetta
stjórnmálaafl haft heilmikil áhrif, beint eða
óbeint, á þróun jafnréttismála.
Ég spái því að vaxtabroddurinn I jafnréttis-
málum sé hjá ungum karlmönnum dagsins í
dag. Þegar kemur að því að þeir þora að
krefjast fæðingarorlofs, þá byrjar boltinn að
rúlla.
Höfundur er stjórnmálafræðingur með
masterspróf í opinberri stjórnsýslu og
starfar sem kynningarfulltrúi Tækni-
skóla íslands.