Ljósmæðrablaðið - 15.12.2009, Blaðsíða 8

MERKUR ÁFANGI í SÖGU LJÓSMÆÐRASTÉTTARINNAR
Annar doktorinn okkar
- dr. Helga Gottfreðsdóttir
Þann 21. ágúst síðastliðinn fór fram
fyrsta doktorsvörnin í ljósmóðurfræði við
hjúkrunarfræðideild Háskóla íslands, en þá
varði Helga Gottfreðsdóttir ljósmóðir dokt-
orsritgerð sína.
Helga Gottfreðsdóttir, lauk BS prófi í
hjúkrunarfræði frá Háskóla íslands 1984,
embættisprófi frá Ljósmæðraskóla íslands
1991 og meistaraprófi í ljósmóðurfræði frá
Thames Valley University, London 1999.
Helga hefur starfar sem lektor í ljósmóð-
urfræði við hjúkrunarfræðideild Háskóla
Islands ásamt því að vera forstöðumaður
fræðasviðs um meðgönguvemd við.
Ritgerð Helgu fjallar um ákvörðunartöku
verðandi foreldra um skimun fyrir frávikum
í fósturþroska. Á síðustu árum hefur
samþætt líkindamat sem skimunaraðferð
verið innleidd í meðgönguvemd í mörgum
löndum með það að markmiði að finna
frávik í fósturþroska s.s Downs heilkenni
og gefa verðandi foreldrum þannig aukið
val um áframhald meðgöngunnar. Skimunin
er gerð á 11.-14. viku meðgöngu og byggir
aðallega á mælingu á hnakkaþykkt fósturs
og mælingu lífefnavísa í blóði móður. Hér
á landi stendur samþætt lfkindamat öllum
verðandi mæðrum til boða og þiggja nú
nærri 90% kvenna á höfuðborgarsvæðinu
það boð.
Verkefnið byggir á eigindlegri rannsókn
þar sem markmiðið var að skoða ákveðna
þætti í íslensku umhverfi meðal heilbrigðra
kvenna og maka þeirra til að skilja hvernig
ákvörðun um að þiggja eða hafna skimun
verður til. Annars vegar var efni frá fjöl-
miðlum sem innihélt umræðu um samþætt
líkindamat frá árunum 2000-2005 safnað og
orðræðugreining notuð við úrvinnslu. Hins
vegar voru tekin viðtöl við verðandi foreldra
sitt í hvoru lagi tvisvar á meðgöngu, samtals
80 viðtöl. Niðurstöður orðræðugreiningar
sýndu að það var aðallega starfsfólk fóstur-
greiningardeildar, þar sem skimunin var
boðin, sem talaði fyrir innleiðingu hennar
í fjölmiðlum og fljótlega náði hún mikilli
útbreiðslu. Nokkrir aðilar settu fram spurn-
ingar um arlbótastefnu sem í skimuninni
gæti falist og áhrif hennar á það gildismat
sem lagt væri á líf fatlaðra einstaklinga.
Viðtöl við verðandi foreldra sýndu að
nánast öllum konunum fannst þær byggja
ákvörðun sína á eigin vali. Margar þeirra
kvenna sem ákváðu að þiggja skimunina
höfðu töluverðar væntingar og auðsýndu
fylgispekt við reglubundna notkun hennar.
Ákvörðun karlanna í þeim hópi mótaðist
fremur af því að hafa stjóm á meðgöng-
unni, að fá fullvissu og af efnahagslegum
ástæðum. Konunum fannst ákvörðun um að
þiggja skimun vera sameiginleg, en mökum
þeirra fannst konan taka ákvörðunina.
Meirihluti þeirra þátttakenda sem hafnaði
skimun reyndist hafa reynslu af eða þekk-
ingu á fötlun og lýsti meiri sveigjanleika
varðandi fjölbreytileika mannlífs. Þau
höfðu jafnframt áhyggjur af því að skim-
unin væri óáreiðanleg og hjá parinu var
að jafnaði gagnkvæmur skilningur á skim-
uninni. Almennt voru þátttakendur sama
sinnis síðar á meðgöngunni.
Niðurstöður rannsóknarinnar munu nýtast
við skipulag meðgönguverndar og þróun
klínískra leiðbeininga. Aðgengi kvenna
og karla að upplýsingum og úrræðum sem
auka möguleika þeirra til umræðu um skim-
unina þarf að vera auðsætt. Þverfagleg
samhæfing á þjónustu í upphafi meðgöngu
er nauðsynleg, bæði hvað varðar þær leiðir
sem standa til boða í heilbrigðiskerfinu og
skipulag og innihald upplýsinga sem ætlað
er verðandi foreldrum.
I doktorsnefnd Helgu áttu sæti:
Dr. Kristín Bjömsdóttir, prófessorviðhjúkr-
unarfræðideild HÍ, umsjónarkennari og
leiðbeinandi, Dr. Jane Sandall, prófessor í
Ijósmóðurfræði í King‘s Collage University
of London, meðleiðbeinandi, Dr. Marga
Thome, prófessor í hjúkrunarfræðideild HÍ,
nefndarmaður, Dr. Reynir Tómas Geirsson,
prófessor í læknadeild HI, nefndarmaður og
Dr. Vilhjálmur Árnason, prófessor í heim-
spekideild HÍ, nefndarmaður
Andmælendur við doktorsvömina vom
þau Dr. Alexander Smárason yfirlæknir
kvennadeildar sjúkrahússins á Akureyri
og dósent við Heilbrigðisvísindastofnun
Háskólans á Akureyri og Dr. Chris McCourt
professor við Thames Valley University,
London.
Ljósmæðrablaðið óskar Helgu og ljós-
mæðrum á íslandi til hamingju með þennan
merka áfanga.
Fyrir hönd ritnefndar
Sigfríður Inga Karlsdóttir, Ijósmóðir
8 Ljósmæðrablaðið - Desember 2009