Ljósmæðrablaðið - 15.12.2009, Blaðsíða 12

tíma í samþætt líkindamat áður en þær
fóru í fyrsta viðtal hjá ljósmóður á heilsu-
gæslustöð. Þar af höfðu fimm þeirra verið
í hópi þeirra sem hittu fæðinga-og kven-
sjúkdómalækni en ein hafði hitt heimilis-
lækni. Sex af konunum áttu börn fyrir og
höfðu fimm þeirra reynslu af samþættu
líkindamati á fyrri meðgöngu þar sem
líkur á litningafráviki voru litlar í öllum
tilvikum. Aðrar upplýsingar um bakgrunn
kvennanna sýndu að aldur þeirra var á
bilinu 22-35 ár en makar þeirra voru á
aldrinum 23-50 ára. Mikil breidd var í
menntun þátttakenda, allt frá grunnskóla-
prófi til háskólamenntunar.
Þótt reynsla þátttakenda væri um margt
sameiginleg þegar kom að umræðu um
fósturskimun þá voru áherslur mismun-
andi í viðtölunum. Þegar kemur að
lýsingu kvennanna á því hvemig þeim
voru veittar upplýsingar og hvert innihald
þeirra upplýsinga var, þá er vissulega
hægt að finna lýsingar þar sem upplýs-
ingar byggja á greinagóðum útskýringum
læknis eða ljósmóður en hins vegar voru
þau dæmi mun fleiri þar sem konumar
lýstu hinu gagnstæða. Hér á eftir er greint
frá þremur megin þemum sem grein-
anleg voru varðandi lýsingu kvennanna á
fræðslu sem þeim var veitt um skimun og
samskiptum við heilbrigðisstarfsmann.
„Svo er það hnakkaþykktarmœlingin”
Konurnar í þessari rannsókn töldu
sig allar hafa valið það að fara í fóstur-
skimun. Engu að síður lýstu margar
þeirra því að skimunin væri reglubundin
hluti af meðgönguverndinni. I sumum
tilvikum tengdist það þeim upplýsingum
sem ljósmóðir eða læknir hafði sett fram.
Ein þeirra orðar það svo: „Hann bara
sagði. Svo er það hnakkaþykktarmæl-
ingin. Það var ekki mikið spurt viltu fara
í hana ?” Eftirfarandi dæmi mátti finna
í viðtölunum þegar konurnar voru beðnar
um að lýsa fræðslu og upplýsingum sem
þær fengu í samskiptum sínum við lækni
eða ljósmóður í upphafi meðgöngu. Ein
kona sem gekk með þriðja barn sitt lýsti
þeim svo:
Eg fór á stofu til kven-
sjúkdómalœknis og hann sagði að
þetta vœri voða góð greining og mœlti
ekki með því að ég fœri í ástungu,
hann sagði að þetta sœist svo vel og
vœri svo mikil tœkni. Nei ég man ekki
meira hvað hann sagði um það ... í
raun er ég sátt við upplýsingarnar ég
var ekkert að spyrja um þetta, fannst
hann segja mér þetta þannig að ég
var ekkert að spyrja (verðandi móðir
no 8:1).
Þessi kona var 35 ára og eins og hefðin
hefur verið hér á landi hefði hún átt kost
á legvatnsástungu. Hér segist hún vera
sátt við upplýsingamar en í lok viðtalsins
segir hún:
Eg hef ef til vill ekki lesið nóg um
þetta ... í raun veit maður kannski
ekki nógu mikið um þetta, bara
verið að mœla líkur á einhverju og
svo kemur maður á nœsta stig, hvað
gerir maður þá?
Annað dæmið er úr viðtali við konu sem
gekk með sitt fyrsta bam. Hún sagði:
... ég fór á stofu til kvensjúkdóma-
lœknis. Þá lét hún mig fá beiðni
og sagði mér að panta tíma í
hnakkaþykktarmœlingu. Mér fannst
hún ekki gefa mér neinar upplýs-
ingar en hún svona rétti mér blað
þegar ég var að kveðja hana og var
ekkert að útskýra meira (verðandi
móðir no3:l).
í örfáum tilvikum höfðu konurnar leitað
sér upplýsinga um skimunina. I næsta
dæmi lýsir frumbyrja því hvernig hún
túlkaði þær upplýsingar sem hún kynnti
sér en jafnframt kemur fram að túlkun
ljósmóðurinnar hafi enn frekar hvatt hana
til að þiggja skimunina:
Eg las mig til í bók þar sem talað
var um alls kyns dœmisögur; litla
áhœttu og mikla áhœttu og svofœðist
heilbrigt barn og öjugt. Þar stóð
líka að kannski vœri gott að vita
minna, ekki alltaf gott að treysta á
vísindin. En við erum kannski meira
vísindafólk og höfum alveg trú á
þessu þó að við myndum ekki treysta
blint á niðurstöðuna- taka aðeins
með fyrirvara. En Ijósmóðirin talaði
um að þetta vœri ekki mikil áhœtta
þannig að við förum í þetta (verð-
andi móðir no 15:1).
I hverju felst valið?
Flestir þátttakendur lögðu áherslu á
mikilvægi þess að val væri um fóstur-
skimun. Hins vegar lýstu fáir þátttakendur
því að aðrir möguleikar en þeir að þiggja
skimun hafi verið ræddir. Eftirfarandi
dæmi lýsir samskiptum heimilislæknis og
fmmbyrju og hvemig konan er hvött til
að íhuga þá kosti sem henni bjóðast. Hún
lýsir því svo:
... ja hún (heimilislœknirinn) svo
sem sagði mér ekki mikið hún benti
mér bara á heimasíðu Landspítalans,
þannig að ég er bara búin að lesa
mér til þar og svo eftir að ég talaði
við Ijósmóðurina. Þannig að maður
er svona aðeins nær því... en égfékk
ekki miklar upplýsingar hjá heim-
ilislœkninum... En hún var algjörlega
hlutlaus. Hún sagði að það vœri bara
allur gangur á því hvað vœri gert og
hún var ekkert að mœla með eða á
móti þessu. Gaf mér alveg frjálsar
hendur og ég mœtti bara fara heim
og hafa samband aftur upp á beiðni
en ég þyrfti ekki að taka ákvörðun
strax (verðandi móðirno 7:1).
Konan ræddi það síðar í viðtalinu
að það hefði haft jákvæð áhrif á sig
að geta farið heim og íhugað fram-
haldið. Hún komst svo að orði
Mér finnst þetta mjög sniðugt að
bjóða upp á þetta. Og ég œtla að fara
í þetta, svona líka af því það er ekki
kvöð, maður bara velur um þetta
Önnur kona sem gekk með annað barn
sitt;
Eg fór til heimilislæknis, var búin
að taka þrjú próf áður en ég fór til
hans en hann eiginlega bara rœddi
um hnakkaþykktarmœlinguna út frá
því að ég gœti þáfarið í snemmsónar,
ekkert út frá því hvort ég kœmi til
með að eyða fóstri ef það vœri með
Downs eða einhverja litningabreyt-
ingar, ekkert á þessu sviði, ekki neitt.
Það var meira í áttina eins og til að
sýna mér að þarna vœri fóstur, það
var talað þannig meira. Og ég var
líka að leita eftir þessari staðfest-
ingu. Þess vegna var kannski ekki
farið meira út íþetta. Svofór ég bara
inn á netið og ... en hann lét mig fá
beiðni (verðandi móðir no 6:1).
Verðandi feður voru í undantekningatil-
vikum viðstaddir fyrsta samtal sem konan
átti við lækni eða ljósmóður. Flestir virt-
ust líta á það sem eðlilegan hlut að konan
færi ein í þessa fyrstu heimsókn/skoðun
og þannig sáu þeir sig raunverulega ekki í
þeim aðstæðum að þurfa að velja. I eftir-
farandi dæmi er lýsing föður sem átti von
á öðm barni sínu;
... ég held nú að það hafi verið
konan mín sem skoðaði þetta og ég
held bara hreinlega á vefnum. Og
eins og ég sagði áðan þegar við
vorum komin í skoðunina (vísar í
fyrri meðgöngu) á sónardeildinni þá
fengum við mjög góða útlistun um
það um hvað þetta snerist og alveg
frábœra reyndar. Þetta sást svo vel
og lá svo beint fyrir (verðandi faðir
no 2:1)
Maðurinn lýsir því hvemig konan
12 Ljósmæðrablaðið - Desember 2009