Ljósmæðrablaðið - 15.12.2009, Qupperneq 14

dæminu að þama höfðu allar konumar
fengið niðurstöður úr skimuninni um
litlar líkur á fráviki og mótar það svör
þeirra. En á hverju byggir þá val verð-
andi foreldra? Sé horft til þess að þekk-
ing er einn þáttur í ákvarðanatöku um
fósturskimun þá má velta fyrir sér hvort
framsetning fræðslunnar hvetji verðandi
foreldra til að taka upplýsta ákvörðun.
Framsetning upplýsinga og fræðslu um
fósturskimun gerir það e.t.v. að verkum
að verðandi mæðrum finnst það vera
þeirra ábyrgð að þiggja skimun sé hún
boðin. Ljósmóðir eða læknir útlistar
kosti í stöðunni en leggur ekki á þá pers-
ónulegt mat svo niðurstaðan ráðist alfarið
af gildismati konunnar/verðandi foreldra.
í niðurstöðum má sjá dæmi um þetta hjá
konu no 7:1. Hér er hlutverk læknis eða
ljósmóður tæknilegt, fagmaðurinn þjónar
óskum skjólstæðings enda sé það hans
réttur að ráðstafa sínu lífi eins og hann
kýs (Vilhjálmur Ámson, 2003). Sé þessi
áhersla viðhöfð í fræðslu sem veitt er um
fósturskimun eiga sér ekki stað nauðsyn-
legar samræður milli verðandi foreldra og
læknis eða ljósmóður. Það þarf að vanda
til hvemig staðið er að þessari þjónustu
en í okkar heilbrigðiskerfi býðst öllum
konum að fara í fósturskimun. Fræðsla og
upplýsingar em þar stór þáttur enda hefur
verið lögð á það áhersla, af fagfólki, að
ákvarðanir verðandi foreldra byggji á
haldgóðum upplýsingum um skimunina.
Niðurstöður þessarar rannsóknar gefa
tilefni til að endurskoða vinnulag og
upplýsingagjöf um fósturskimun á fyrstu
vikum meðgöngunnar.
LOKAORÐ
í íslensku samfélagi er fósturskimun
með samþættu líkindamati orðin hluti
af meðgönguvemd eða „norm“. Því er
mikilvægt fyrir ljósmæður og lækna að
gera sér grein fyrir því hver reynsla verð-
andi foreldra er af þeim upplýsingum og
fræðslu sem fagstéttirnar veita. Þó að
ákvörðun verðandi foreldra um skimun
byggi jafnframt á ýmsum öðrum þáttum
þá hefur þekking áhrif á hvort valið er
upplýst. Þrátt fyrir lítið úrtak í þessari
rannsókn mætti nýta niðurstöðurnar til
að samræma upplýsingar sem verðandi
foreldrum eru veittar um fósturskimun.
Fyrir ljósmæður og lækna sem veita
verðandi mæðmm/foreldmm þjónustu í
upphafi meðgöngu eru þær vísbending
um að bæta þurfi þekkingu þessara stétta.
Þakkir
Bestu þakkir fá verðandi foreldrar sem
tóku þátt í þessri rannsókn og ljósmæður
á fósturgreiningardeild og heilsugæslu-
stöðvum í Reykjavík og Hafnarfirði sem
aðstoðuðu við framkvæmd rannsókn-
arinnar. Ljósmæðrafélag Islands fær
þakkir fyrir stuðning sinn við viðtals-
rannsóknina sem er hluti af doktorsverk-
efni höfundar.
Heimildir:
Chiang, H-H., Chao, Y-M. og Yuh, Y-S. (2006).
Informed choice of women in prenatal screen-
ing tests for Down's syndrome. Joumal of
Medical Ethics, 32, 273-277.
Dahl, K., Kesmodel, U., Hvidman, L. og Olesen, F.
(2006). Informed consent: attitudes, knowledges
and information conceming prenatal exam-
intations. Acta Obstetricia et Gynecologica
Scandinavica, 85, 1414-1419.
Ekelin, M. og Crang-Svalenius, E. (2004).
Midwives’ attitudes and knowledge about a
newly introduced foetal screening method.
Scandinavian Joumal of Caring Sciences, 18,
287-293.
Favre, R., Moutel, G., Duchnge, N., Vayssiére,
C., Kohler, M., Bouffet, N. og fl. (2008). What
about Informed Consent in First-Trimester
Ultrasound Screening for Down Syndrome?
Fetal Diagnosis and Therapy, 23, 173-184.
Gokhale, L.S. og Cietak, K.A. (2002). Serum
screening for anomalies in pregnancy: reasons
for acceptance or refusal of the test. Joumal of
Obstetrics and Gynaecology, 22, 392-393.
Gottfreðsdóttir, H., Sandall, J. og Bjömsdóttir,
K. (2009). ‘This is just what you do when
you are pregnant': a qualitative study of
prospective parents in Iceland who accept
nuchal translucency screening. Midwifery, 25,
711-720.
Gottffeðsdóttir, H. og Bjömsdóttir, K. (2009).
“Have you had the test?“: A discourse analysis
of media presentation of prenatal screening.
Samþykkt til birtingar í Scandinavian Joumal
of Caring Sciences.
Gourounti, K. og Sandall, J. (2006). Do pregnant
women in Greece make informed choices about
antenatal screening for Down's syndrome? A
questionnaire survey. Midwifery, 24, 153-162.
Gourounti, K., Lykeridou, K., Daskalakis, G.,
Glentis, S., Sandall, J. og Antsaklis, A. (2008).
Women's Perception of Information and
Experiences of Nuchal Translucency Screen-
ing in Greece. Fetal Diagnosis and Therapy, 24,
86-91.
Green, J. og Thorogood, N. (2004). Qualitative
methods for health research. London: Sage
Publications.
Hanna Rut Jónasdóttir (2009). Upplýsingaöflun
verðandi mæðra um fósturskimun/sónar á
fyrsta þriðjungi meðgöngu. Óbirt lokaritgerð
til embættisprófs í ljósmóðurfræði, Háskóli
Islands, Reykjavík.
Helga Gottfreðsdóttir (2006). Breyttar áherslur í
meðgönguvemd í ljósi nýrra aðferða til fóstur-
greiningar og skimunar. I Helga Jónsdóttir
(ritstj). Frá innsæi til inngripa. Þekkingaþróun
1 hjúkmnar og ljósmóðurfræði. (bls. 145-163).
Hið Islenska bókmenntafélag og Háskóli
Islands, Hjúkrunarfræðideild.
Hildur Kristjánsdóttir, Jóna Dóra Kristinsdóttir,
Anna Björg Aradóttir, Amar Hauksson, Helga
Gottfreðsdóttir, Rúnar Reynisson og Þóra
Steingrímsdóttir. (2008). Meðgönguvemd heil-
brigðra kvenna í eðlilegri meðgöngu. Klínískar
leiðbeiningar. Sótt á vef Landlæknisembættisins
13. maí 2009 af www.landlaeknir.is/pages/145
Jaques, A., ShefTteld, L. og Halliday J. (2005).
Informed choice in women attending private
clinics to undergo first-trimester screening
for Down syndrome. Prenatal Diagnosis, 25,
656-664.
Kvale, S. (1996). Interviews: An introduction to
qualitative research interviewing. London: Sage
Publications.
Landlæknisembættið (2006). Tilmæli um fóstur-
skimun á meðgöngu. Dreifibréf Landlækn-
isembættisins nr. 9/2006. Sótt á vef Landlækn-
isembættisins 23. apríl 2009 af http://www.
landlaeknir.is/Pages/207
Michie, S., Dormandy, E. og Marteau, T. (2002).
The multi-dimensional measure of informed
choice: A validation study. Patient Education
and Counseling, 58, 87-91.
Nicolaides, K., Spencer, K., Avigidou, K., Faiola,S.
og Falcon, O. (2005). Multicenter study of
first-trimester screening for trisomy 21 in 75
821 pregnancies: Results an destimation of the
potential impact of individual risk-orientated
two stage first-trimester screening. Ultrasound
in Obstetrics and Gynecology, 25(3), 221-226.
Nicolaides, K.H, Heath V. og Liao, A.W. (2000).
The 11-14 week scan. Bailliere’s Best
Practice and Research. Clinical Obstetrics og
Gynaecology, 14, 581-594.
Park, A. og Mathews, M. (2009). Women's
decisions about tmatemal semm screening: A
qualitative study exploring what they leam and
the role prenatal care providers play. Women
and Birth, 22, 73-78.
Pilnick, A., Fraser, D.M. og James, D.K. (2004).
Presenting and discussing nuchal translucency
screening for fetal abnormality in the UK.
Midwifery, 20, 82-93.
Polit, D. og Beck, C. (2006). Essentials of Nursing
Research. Methods, Appraisal, and Utilization.
Lippincott Williams og Wilkins, Philadelphia.
Santalahti, P., Hemminki, E., Latikka, A.M. og
Ryynanen, M. (1998). Women’s decision
making in prenatal screening. Social Science og
Medicine, 46, 1067-1076.
Silverman, D. (2006). Interpreting qualitative data.
London: Sage Publications.
Sigríður Halldórsdóttir (2003). Vancouver-skól-
inn í fyrirbærafræði. I Sigríður Halldórsdóttir
og Kristján Kristjánsson (ritstj.) Handbók í
aðferðafræði og rannsóknum í heilbrigðisvís-
indum. (bls. 249-265). Akureyri: Háskólinn á
Akureyri.
Skirton, H. og Barr, O. (2009). Antenatal screen-
ing and informed choice: A cross-sectional
survey of parents and professionals. Midwifery,
doi: 10.1016/j .midw.2009.01.002.
Suter, S. M. (2002). The routinization of prentatal
testing. American Joumal of Law and Medic-
ine, 28, 233-270.
Van den Berg, M., Timmermans, D., ten Kate,
L.P., van Vugt, J. og van der Wal, G. (2005).
Informed decision making in the context of
prenatal screening. Patient Education and
Counselling, 63, 110-117.
Vilhjálmur Ámason, (2003). Siðfræði lífs og
dauða, (2. útgáfa). Reykjavík; Háskóli Islands,
Siðfræðistofnun. Háskólaútgáfan.
Wrede, S., Benoit, C. og Sandall, J. (2001). The
state and the birth/the state of birth: Matemal
health policy in three countries. IR. DeVries, C.
Benoit, E. Van Teijlingen og S. Wrede (Ritstj.),
Birth by design: Pregnancy, maternity care and
midwifery in North America and Europe (pp.
28-50). New York: Routledge.
14 Liosmæðrablaðið - Desember 2009