Ljósmæðrablaðið - 15.12.2009, Blaðsíða 24

aðra að þau væru að verða fjölskylda.
Myndimar voru mikilvægar til að sýna
nánustu fjölskyldu og vinum.
Fullvissan að allt liti vel út. Eftir skoð-
unina töluðu foreldrarnir um tvo hluti,
gleði og létti. Þau upplifðu þessar tilfinn-
ingar strax á meðan á skoðun stóð eftir
að ljósmóðirin hafði sagt þeim að allt
virtist í lagi. Hluti af þessum hópi beið
með að segja vinum og kunningjum frá
þunguninni þar til eftir ómskoðunina.
Þegar fólkið var spurt hvaða upplýsingar
þau höfðu fengið fyrir ómskoðunina virt-
ist það vera mjög einstaklingsbundið.
Allir foreldramir vom þó ánægð með
þær upplýsingar sem þau höfðu fengið.
Konurnar virtust þó hafa meiri áhuga á að
lesa allt sem viðkom meðgöngunni. Það
virtist vera að foreldrarnir höfðu tekið
ákvörðun um að fara í ómskoðun áður
en Ijósmóðir gaf þeim upplýsingar. Fyrir
foreldrana voru mikilvægustu upplýsing-
arnar þær sem gefnar voru meðan á skoð-
uninni stóð. Upplýsingarnar voru ekki
bara tengdar við það hve mikið þau skildu
af því sem þeim var sýnt heldur var mikil-
vægt að fá sem mestar upplýsingar og geta
fundið sig sem þátttakendur í skoðuninni
sem veitti þeim mikla ánægju. Fram-
koma ljósmóður meðan á ómskoðuninni
stóð var mjög mikilvæg. Bæði móður og
föður fannst mikilsvert að Ijósmóðirin
heilsaði þeim báðum. Þau vildu að hún
væri fagleg en einnig persónuleg. Rólegt
andrúmsloft var þeim mikilvægt. Parinu
fannst tímalengd skoðunar skipta máli og
einnig reynsla þess sem skoðaði. Þegar
þau upplifðu góðar upplýsingar bæði um
framkvæmd rannsóknarinnar og rann-
sóknina sjálfa og áhugasama ljósmóður
voru þau mjög sátt. I þessari rannsókn var
upplifun foreldra mjög svipuð og enginn
þeirra hafði hugleitt að sleppa þessari
rannsókn. Flestir foreldrar höfðu skilið
það sem fram fór í skoðunarherberginu
vegna þess að þeir voru vel upplýstir af
þeirri ljósmóður sem framkvæmdi rann-
sóknina. Heilbrigðisstarfsmenn hafa
langa hefð fyrir því að gefa upplýsingar
sem er mikilvægt við svona skoðun.
Samkvæmt fyrrgreindri rannsókn var
ómskoðunin góð reynslan fyrir foreldr-
ana. Einnig kom fram hversu mikilvægur
þáttur Ijósmóður sem ómskoðar er, að
hún gefi góðar upplýsingar og taki þátt í
skoðuninni að þeirra mati. Þessi rannsókn
er góð fyrir Ijósmæður sem vinna við
ómskoðanir til að sjá hvað þetta er mikil-
vægur og einstakur atburði í lífi fólks og
hvað framkoma starfsfólks skiptir miklu
máli.
Að færa slæmar fréttir
Fyrir flest pör er ómskoðun á
meðgöngu mikill viðburður og gjarnan
mikil tilhlökkun sem fylgir (Molander,
Alehagen og Berterö, 2008). Hins vegar
er oft kvíði þar sem verið er að rann-
saka fóstur m.t.t. heilbrigðis. Aðdráttarafl
ómskoðunar er hins vegar mikil, því ólíkt
öðrum rannsóknum á meðgöngu geta
foreldrar séð fóstrið og fengið þannig
staðfestingu á meðgöngunni. Þetta getur
hins vegar breyst mjög skyndilega ef upp
kemur vandamál við skoðunina. Mikill
kvíði og vonbrigði fylgja slíkum fréttum
(Garcia, Bricker, Henderson, Martin,
Mugford, Nielson og Roberts, 2002). í
um það bil 2-4% ómskoðana má búast við
að finna fósturgalla sem eru misalvarlegir
(Lalor, Devane og Begley, 2007). Það er
vitað að heilbrigðisstarfsfólki finnst erfítt
að færa slæmar fréttir en mjög mikilvægt
er að gera það á faglegan hátt. Að vera
meðvitaður um að á meðan starfsmaður
vandar orð sín gleymist stundum að hafa
í huga það sem ekki er sagt þ.e. líkams-
tjáningin (Schoefl, 2008). Konur hafa
lýst því að þegar eitthvað afbrigðilegt
hefur sést í ómskoðun finni þær breytingu
á þeim sem skoða. Þeim finnst skoðand-
inn verða þögull, hann eyði löngum tíma
í skoða ákveðinn stað á fóstrinu og að
ómskoðunin sé orðin mjög löng. Þannig
finna þær oft að eitthvað er að án þess
að orð hafi verið notuð. Það er ekki hægt
að forða fólki frá kvíða og hræðslu sem
óhjákvæmilega kemur upp þegar því er
sagt frá fósturgalla. Hinsvegar er mikil-
vægt fyrir ómskoðandann að gera sér
grein fyrir því að stöðugt er fylgst með
þeim að störfum, bæði hvað þeir segja og
segja ekki (Mitchell, 2004). Omskoðun er
rannsókn sem fer fram á staðnum þar sem
upplýsingarnar koma jafnharðan til skjól-
stæðinga og þær geta því valdið spennu,
sérstaklega ef eitthvað afbrigðilegt sést
(Garcia,og 11., 2002). Heilbrigðisstarfs-
menn sem vinna við fósturgreining ættu
að afla sér góðra þekkingar á því hvernig
eigi að flytja slæmar fréttir, því skjól-
stæðingar þeirra eru mjög viðkvæmir
við þessar aðstæður og þetta getur haft
áhrif í framtíðinni (Lalor og fl., 2007).
Sama gildir um hvernig ljósmæður styðja
foreldra sem standa frammi fyrir flóknu
vali þegar niðurstöður fósturrannsókna
liggja fyrir (Helga Gottfreðsdóttir, 2006).
I rannsókn sem Lalor og Begley
(2006) gerðu kom fram að þrátt fyrir
að fá slæmar fréttir sá engin kvennanna
eftir að hafa þegið rannsóknina og mæltu
með henni við aðrar konur. Þeim fannst
betra að vita um fósturgallann heldur
en ekki, hvernig sem hann var. Það er
mikilvægt að gera sér grein fyrir því
að þetta er læknisfræðileg rannsókn en
ekki fjölskylduviðburður (Geirsson og
Weldner, 1999) því að þrátt fyrir að
flestir foreldrar fái ánægjulega niður-
stöður, þá er sársaukinn og vonbrigðin
mikil þegar um fósturgalla er að ræða.
Ljósmæður sem vinna við fósturgrein-
ingu geta vegna fæmi sinnar og reynslu
veitt mikinn stuðning þegar vandamál
koma upp (Kirwan og Walkinshaw,
2000) á meðgöngu. Þær hafa menntun
til að bregðast við óvæntum atburðum
og styðja foreldra á erfiðum stundum.
Oft eru þetta foreldrar sem þurfa mikinn
stuðning hvort sem meðgangan heldur
áfram eða þau ákveða að binda endi á
hana. Þessir foreldrar koma gjarnan aftur
í meðgöngu og þurfa á sérstaklega mikilli
nærgætni og faglegum vinnubrögðum
að halda. Stundum vilja þau ekki hitta
aftur þá ljósmóðir sem færði þeim þessar
slæinu fréttir en oftar en ekki sækjast þau
sérstaklega eftir að hitta viðkomandi. Þau
virðast bera traust til þess sem greindi
vandamálið hvert svo sem það var. Það er
mikil reynsla að greina erfitt vandamál á
staðnum með verðandi foreldrum. Erfitt
er að halda áfram skoðuninni vitandi að
innan skamms tíma þarf að rjúfa þessa
gleðistund með skelfilegum fréttum. Enn
og aftur er það þekkingin og reynslan sem
ljósmóðirin býr yfir sem kemur að gagni.
Að geta huggað og finna samkennd
með fólki er mikilvægur eiginleiki sem
nauðsynlegt er að tileinka sér
24 Ljósmæðrablaðið - Sumar 2009