Ljósmæðrablaðið - 15.12.2009, Page 11

kvennanna, eða 22, í þessari forprófun
fengu beiðni fyrir fósturskimun hjá kven-
sjúkdómalækni, 21 hjá ljósmóður og 2
hjá heimilislækni. í þessari grein er leit-
ast við að svara spumingunni: Hvemig
lýsa verðandi foreldrar þeim upplýs-
ingum og fræðslu sem þeim er veitt
um fósturskimun? Þær niðurstöður eru
innlegg í áframhaldandi þróun leiðbein-
inga um fósturskimun og skipulag
meðgönguvemdar.
AÐFERÐ
Um er að ræða eigindlega rannsókn en
Green og Thorogood (2004) segja slíka
nálgun ákjósanlega þegar tilgangurinn er
að dýpka skilning á ákveðnu ferli og auka
þekkingu á gildi inngripa frá sjónarhomi
þeirra sem standa frammi fyrir vali á
slíkum inngripum.
Þátttakendur
Eftir að tilskilin leyfi lágu fyrir
var 10 konum og mökum þeirra frá 4
heilsugæslustöðvum á höfuðborgarsvæð-
inu gefin kostur á þátttöku í rannsókn-
inni. Þátttakendur voru valdir með tilgang
rannsóknarinnar í huga (Sigríður Hall-
dórsdóttir, 2003). Hver kona var valin
með þeim hætti, að þegar að hún hringdi
á heilsugæslustöðina til að panta sér
tíma í fyrstu skoðun, fékk hún samband
við ljósmóður sem leitaði eftir því hvort
hún ætlaði í fósturskimun með samþættu
líkindamati eða ekki. Oskað var þá leyfis
til að kynna rannsóknina fyrir þeim
konum sem höfðu á þeim tímapunkti
tekið ákvörðun um að fara í skimunina
og uppfylltu að öðru leyti skilyrði fyrir
þátttöku (tafla 1). I framhaldi af því var
konunni/parinu sent bréf með nánari
upplýsingum. Að lokum hafði rannsak-
andi samband við konuna og ef vilji var
til þátttöku var ákveðinn tími fyrir viðtal.
Konan sá um að kynna rannsóknina fyrir
maka sínum og gekk rannsakandi úr
skugga um það áður en viðtal hófst.
Fyrir fyrra viðtalið var skrifað undir
upplýst samþykki af hálfu konunnar og
maka hennar. Eitt af skilyrðum fyrir þátt-
töku í þessari rannsókn var að konan
og maðurinn væru í föstu sambandi þar
sem eitt af markmiðum rannsóknarinnar
var að skoða reynslu beggja verðandi
foreldra af ákvarðanatöku um skimun.
Einnig var skilyrði að ekki væri saga
um arfgenga galla sem gæfu mögulega
tilefni til sérstakrar meðferðar eða eftir-
fylgni á þessari meðgöngu. Það var gert
í samræmi við það markmið að skoða
reynslu kvenna sem teldust ekki til
áhættuhóps.
Gagnasöfnun
og gagnagreining
Gagnasöfnun fór fram á árunum 2006
og 2007. Öll viðtölin fóru fram á heim-
ilum þátttakenda að þeirra ósk og byggði
gagnasöfnun á tveimur viðtölum við
hvern þátttakanda. Fyrra viðtalið var tekið
á fyrstu vikum meðgöngu, 7.-11. viku en
hið seinna við 20.-24. viku. Viðmið varð-
andi fyrra viðtalið byggði á að ákvörðun
hefði verið tekin um hvort konan ætlaði
í skimun eða ekki en hefði þó ekki farið
í hana. Tímasetning seinna viðtalsins
byggði á því að konurnar væru búnar að
fara í fósturskimun við 20. viku og hefðu
fengið niðurstöður úr þeirri rannsókn. Þá
var tilefni til að horfa til baka og skoða
reynslu þeirra af því að taka ákvörðun um
fósturskimun með samþættu líkindamati
í víðu samhengi. I viðtölunum var stuðst
við viðtalsramma sem sérstaklega var
hannaður fyrir rannsóknina. Við þróun
viðtalsrammans var gerð ítarleg leit að
sambærilegum rannsóknum og fræðileg
þekking um viðfangsefnið þannig lögð
til grundvallar. Höfundur byggði einnig
á reynslu sinni af viðtölum við verð-
andi foreldra um fósturskimun. Viðtals-
ramminn samanstóð af opnum spurn-
ingum sem snertu t.d.; fyrri reynslu af
meðgöngu og fæðingu ef það átti við,
reynslu af samskiptum við fagfólk á
þessari meðgöngu, hvort meðgangan var
fyrirfram ákveðin, viðhorf og þekkingu á
skimunni, fræðslu um skimun, reynslu af
fötlun, viðhorf til fóstureyðinga og hvort
um var að ræða sameiginlega ákvörðun
beggja verðandi foreldra. í upphafí viðtals
var bakgrunnsupplýsinga aflað um þátt-
takendur s.s. menntun, fjölda barna og
fyrri sögu um fósturmissi eða fóstureyð-
ingu. Seinna viðtalið hófst á því að skoða
reynslu af fósturskimun og horfa til baka
á ferlið. Viðtölin voru mismunandi löng
en flest tóku rúma klukkustund. Þau
voru hljóðrituð með samþykki þátttak-
enda. Við greiningu gagnanna var byggt
á hugmyndum um innihaldsgreiningu
(content analysis) eins og henni er lýst af
Silverman (2006). Þar er ekki gerð tilraun
til að túlka texta heldur er lögð áhersla á
að lýsa tilteknu viðfangsefni. Búnir eru
til flokkar (categories) og efninu „raðað“
undir hvem flokk eftir því sem við á.
Þannig getur innihaldsgreining jafnframt
haft skírskotun til megindlegrar nálgunar
t.d. þegar lögð er áhersla á að sýna með
tölfræðilegum niðurstöðum hversu oft
tiltekið rannsóknarefni kemur fyrir í texta
(Silverman, 2006; Kvale, 1996). í niður-
stöðukafla hér á eftir eru þátttakendur
auðkenndir með númeri og tilgreinl er
hvort um fyrra eða seinna viðtal er að
ræða. Þannig þýðir t.d. 8:1, kona númer 8
í rannsókninni en 1 vísar í að tilvitnun er
tekin úr fyrra viðtali.
Siðfræði rannsóknarinnar
Rannsóknin var samþykkt af
Vísindasiðanefnd (05-125-Sl) og hún
tilkynnt til Persónuvemdar. Fengin vom
leyfi fyrir rannsókninni hjá lækningafor-
stjóra og hjúkrunarforstjóra Heilsugæslu
höfuðborgarsvæðisins og sviðstjórum
hjúkrunar og lækninga á Landspítala
Háskólasjúkrahúsi. Allir þátttakendur
skrifuðu undir upplýst samþykki áður en
fyrra viðtal fór fram.
NIÐURSTÖÐUR
Af þeim tíu konum sem tóku þátt í rann-
sókninni höfðu sjö þeirra hitt fæðinga- og
kvensjúkdómalækni í upphafi meðgöngu
en þrjár heimilislækni. Einn maki/karl
hafði farið með konu sinni til fæðinga- og
kvensjúkdómalæknis en beið á biðstofu
meðan á viðtali stóð. Einn maki/karl var
viðstaddur viðtal við heimilislækni. Sex
af tíu konum í rannsókninni pöntuðu sér
Tafla 1.
Þátttaka í rannsókninni miðaðist við eftirfarandi þætti
Verðandi mæður:
• Tala íslensku
• í sambúð með verðandi föður
• Engin fyrri saga sem aukið
gæti líkur á litningafráviki í
þessari meðgöngu
• Ákveðin í að þiggja fósturskimun
með samþættu líkindamat
• Meðgöngulengd í fyrra
viðtali 7-11 vikur
Verðandi feður:
• Tala íslensku
• í sambúð með verðandi
móður
Ljósmæðrablaðið - Desember 2009 1 1