Dagblaðið Vísir - DV - 23.06.2004, Blaðsíða 31

UV Síðast en ekki síst
MIÐVIKUDAGUR 23. JÚNÍ2004 31
Reynsla og réttlæti
Einstaklingar mynda sér stjórn-
málaskoðanir með margvíslegum
hætti. Sumir viða að sér miklu les-
efni og komast að ákveðnum nið-
urstöðum út frá reynslu annarra og
tilraunum mannsins til að móta
samfélag sitt. Aðrir fylgja tilfinn-
ingum sínum og hirða ekkert um
staðreyndir og raunveruleikann.
Enn aðrir reyna að samræma þetta
tvennt. Sá hópur er líklega stærst-
ur.
Leiðin að markinu
í hvers konar samfélagi viljum
við búa? Viljum við ekki að allir
hafi rétt til lífs og að allir geti leitað
hamingjunnar á eigin forsendum?
Það myndi ég halda. Við hljótum
einnig að vilja að allir séu jafnir
gagnvart lögunum og að enginn
hafi meiri réttindi en annar til að
beita ofbeldi og stunda þjófhað.
„77/ að gera langa
sögu stutta má því
segja að meðþví að
skapa umgjörð
frjálsra samskipta á
milli ríkja og manna
þá megi skapa mikinn
auð, lengja og bæta
lífog auka hamingju
fólksins með því að
gera því kleift að leita
hennar á eigin for-
sendum."
Geir Ágústsson
vill að hlutirnir fái að
dafna í höndum
einstaklinga og félaga
þeirra.
Kjallari
Helst á enginn að hafa þau réttindi
yfir höfuð. Sjálfsvarnar verðum við
hins vegar að geta gripið til og
væntum þess að hið opinbera að-
stoði ef að okkur og okkar eignum
er sótt.
Við viljum ekki að neinn sé fá-
tækur í samfélaginu og að sjúkir
geti leitað til læknis og fengið bót
meina sinna. Sömuleiðis verða all-
ir að geta borðað og haft þak yfir
höfuðið. Öll þessi upptalning er
líklega lýsandi fyrir þankagang
flestra og mótar í mörgum tilvikum
stjórnmálaskoðanir viðkomandi.
Reynsla og réttlæti
En hvaða stjórnmálastefnu er
um að ræða sem getur komið til
móts við flestar þessar kröfur?
Hvaða leiðir eiga þingmenn Al-
þingis að fara til að skapa samfélag
bræðralags, jafnréttis, jöfnuðar og
frelsis? Til að svara þeirri spurn-
ingu þarf að taka tvo póla í hæðina
og ég bið lesandann um að taka vel
eftir: Reynslan segir okkur hvað
hefur verið reynt og gefur vísbend-
ingar um hvað er árangursríkt og
hvað ekki. Réttlætishugsunin, eða
tilfinningalegt mat okkar, er óhlut-
bundin tilfinning sem við getum
haft, án þess að geta bent á nein
sérstök dæmi máii okkar tii stuðn-
ings. Reynsla og réttlæti - tvær
leiðir til skynsamlegrar ákvarðana-
töku.
Réttlætið
Byrjum á réttlætinu. Er rétt eða
rangt að berja mann? Líklega get-
um við flest samþykkt að það sé
rangt. Er rétt eða rangt að ræna
mann? Líklega deila margir um
réttmæti þess. Fáir vilja að sjón-
varpið og sófasettið hverfi úr stof-
unni bótalaust, en geta vel hugsað
sér að þeir ríku séu rændir og þeim
fátæku afhentur afraksturinn. Lík-
lega geta flestir sammælst um að
persónulegar eigur fólks eigi að fá
að vera það áfram. Sú iðja að taka
eign frá öðrum án þess að spyrja
leyfis og án þess að bjóða fram
bætur er vonandi röng í hugum
flestra.
Nú er spurt: Skiptir máli hver
beitir ofbeldi og stundar þjófnað,
eða gerum við mannamun eftir því
hver stundar tiltekna iðju? Von-
andi látum við eitt yfir alla ganga
og fordæmum þjófnað og ofbeldi.
Vonandi skiptir ekki máli hver rýr-
ir eignir þínar án þess að spyrja
leyfis fyrst, eða bjóða fram skaða-
bætur. Vonandi skiptir þig engu
máli hver beitir þig ofbeldi og von-
andi vilt þú að sjálfsvarnarréttur
þinn sé virtur af yfirvöldum og
framfylgt af þeim þegar við á. Að
sama skapi býst ég ekki við því að
þú teljir þig eiga heimtingu á eig-
um annarra, eða teljir þig geta
beitt aðra ofbeldi. Hvar væri rétt-
lætið þá?
Réttlætisrökin eiga sem sagt að
segja okkur að við eigum að hafa
frelsi til að leita hamingjunnar á
okkar eigin forsendum og til að
auka og rýra eignir okkar að vild. Ef
við virðum ekki sömu réttindi ann-
arra þá eigum við tæpast tilkall til
þeirra sjálf. Ef við viljum ekki að
sjónvarpið hverfi spor- og bóta-
laust úr stofunni eða í kjölfar of-
beldisverks þá hljótum við að sam-
mælast um sjálfsvarnarrétt ein-
staklinga og rétt þeirra til að ráð-
stafa eignum sínum að vild og í
friði.
Reynslan
Nú þykist ég viss um að ýmsir
séu ekki sammála orðum mínum
um réttíætisrökin. Margir telja að
ákveðnir einstaklingar, t.d. opin-
berir embættismenn, eigi að geta
gengið leyfis- og bótalaust á eigur
skjólstæðinga sinna. Sumir telja að
löggjafarvaldið eigi að setja reglur
um hegðun og breytni fullorðinna
einstaklinga og jafnvel þótt ofbeldi
eða þjófnaður sé hvergi í mynd-
inni. Friðsamleg neysla ýmissa
efna er t.d. bönnuð víða og önnur
efni skattíögð þannig að fólk hverfi
frá þeim. En hvað sem því líður þá
hefur mannkynið óneitanlega við-
að að sér þó nokkurri reynslu í
gegnum tfðina þegar kemur að
skipan í samfélaginu. Hvað virkar
og hvað virkar ekki?
Gæðum jarðar er mjög misskipt.
Þau ríki sem hafa getað verslað því
sem næst óhindrað sín á milli hafa
notið mikillar velgengni. Mikil ríki-
dæmi hafa myndast og þau ásamt
gríðarlega hröðum framförum hafa
gert það að verkum að þeir fátæk-
ustu í ríkustu ríkjunum eru tíu
sinnum ríkari en þeir fátækustu í
fátækustu ríkjunum. Fátæku ríkin
eru svo aftur þau ríki sem ekki hafa
getað tekið þátt í markaði frjálsra
ríkja og þar með setið eftir í auð-
sköpun og lífskjarabótum.
Reynslan segir okkur líka að ef
hið opinbera hefur of mikið um
gangverk samfélagsins að segja þá
má búast við því að framleiðni
minnki, borgaraleg óhlýðni vaxi og
spilling kraumi undir. Um leið og
frjálsir hvatar mannsins til að vinna
og versla eru kæfðir með því að
svipta einstaklinga hugsanlegum
ábata af erfiði sínu, t.d. með sam-
eignarskipulagi á mörgum sviðum,
þá er stöðnun og fátækt gjarnan
niðurstaðan. Ef hinu opinbera er
leyft að hlutast of mikið til um
framleiðslu, framboð og fæðu þá er
ekki góðs að vænta. Þetta lærðu
mörg vestræn ríki þegar konungum
var steypt sem hraðast af stóli á
sínum tíma og stjórnarskrár samd-
ar til að halda aftur af hinu opin-
bera. Hin ríkin, sem tóku upp
stjórnskipun forsjár og frelsisskerð-
ingar, sátu eftír með sárt ennið.
Til að gera langa sögu stutta má
því segja að með því að skapa um-
gjörð frjálsra samskipta á milli rfkja
og manna þá megi skapa mikinn
auð, lengja og bæta líf og auka
hamingju fólksins með því að gera
því kleift að leita hennar á eigin for-
sendum.
Reynslan og réttlætið
Ég man ekki hvenær ég hugsaði
fyrst með mér að takmarkað, vel
skilgreint og umsvifalítið ríkisvald
og mikið einstaklings- og efnahags-
frelsi væri líklegra en annað fyrir-
komulag til að skapa réttlátt samfé-
lag velferðar, réttíætís og jöfnuðar.
Líklega var í upphafi um tilfinn-
ingalegt mat að ræða, sem síðan
hefur styrkst með dæmum og
reynslu ýmissa ríkja fyrr og síðar.
Hvað sem því líður þá þykir mér
dagljóst að réttíætí og reynslu er
hvoru tveggja fullnægt með því að
takmarka umsvif og áhrif ríkis-
valdsins og leyfa sem flestu að
dafna í sem frjálsustum höndum
einstaklinga og félaga þeirra. Eng-
inn hefur a.m.k. geta sýnt mér ffarn
á annað - ennþá!
arins. Voru þar fremstir í flokki
hinir og þessir sem þekktir eru af
þaulsetum á kaffihúsum og ung-
lingar, um tæplega þrjátíu talsins.
Fundarstjóri var svo enginn annar
en Jón í Pálmholti...
• Þeir sem viðra skoðanir sínar á
kjaftavefnum
malefnin.com telja ig ^plefnin
vefinn með helstu
fjölmiðlum landsins. Sjálfstraustið
er þó ekki meira en svo að þeim
sárnar hversu sjaldan er vitnað til
hinna vísu orða þeirra í „öðrum"
fjölmiðlum. Þrátt fyrir að telja sig
málefnalega, jafnvel stjórna um-
ræðunni um landsins gagn og
nauðsynjar, verða umræðurnar
aldrei heitari og meiri en einmitt
þegar verið er að tala um þá sjálfa.
Þannig er þar allt brjál- ’ •
að núna vegna skrifa
Þórarins Þórarinssonar
blaðamanns á Frétta-
blaðinu sem ber af- j
skaplega takmarkaða virðingu fyr-
ir þeim sem þarna láta ljós sitt
skína...
V,
é '
.eoMl^ Svo DV falli ekki í þá
gryfju að vitna ekki til
skrifa Málverjanna er rétt að það
komi ffarn þeir líta á Þórarinn
Þórarinsson sem sinn helsta
Qanda og fundu það máli sínu til
stuðnings að teikning sem af
honum birtist nýverið í
Fréttablaðinu minni einna helst á
Astþór Magnússon á sínum yngri
árum. DV hafnar þeirri
samlíkingu...
Skrípaleikur
Það er með
ólíkindum hvernig
þessi kosningabar-
átta Ástþórs Magn-
ússonar hefur þró-
ast, að mínu mati
er þetta grín frá
byrjun til enda.
Hann hefur fengið
athygli út á þessar
uppákomur sínar
en ég held að hún
sé neikvæð. Ástþór
er örugglega ágætis
karl, en hans þrá-
hyggjuhegðun og ffamkoma er með
ólíkindum og gæti ég ekki treyst
Lesendur
þessum manni til að vera forseti fs-
lands. Ég hélt að þetta snerist um
að koma sjálfum sér á framfæri á já-
kvæðan hátt en svo virðist ekki vera
hjá honum, hann hefur ósköp h'tið
þroskast síðan hann bauð sig fram
síðast til forseta íslands því hann
var með sama skrípaleikinn þá og
get ég ekki séð að þetta sé honum
til framdráttar.
Guðrún S.Valdemarsdóttir
Breiðumörk 26
Hveragerði.
160% hækkun
veiðileyfis
Kristfn hringdi.
Seljendur veiðileyfa í Þórisvam
hafa stórhækkað verð leyfanna fr á
því í fyrra og er Kristín mjög óhress.
„Þetta kostaði 1.900 krónur á
stöng yfir daginn í fyrra og það
fannst manni sanngjamt miðað við
að það er engin hreinlætísaðstaða
fyrir hendi og mjög erfitt að komast
á staðinn. í ár kostar þetta hins vegar
4.900 krónur, sem er hækkun um
hvorki meira né minna en 160% og
er þó engin verðbólga í gangi. Það er
ekki hægt að kvarta undan veiðinni,
en þetta er allt of hátt verð miðað
við að það er engin aðstaða fyrir
hendi. Ef fjögurra manna fjölskylda
ætlar sér öll að vera með stöng eru
þetta orðnar umtalsverðar upphæð-
ir, tæplega 20 þúsund krónur. Og
engin hreinlætisaðstaða," segir
Kristín.
Guðrún Valde-
marsdóttir Ekki
hrifin afÁstþóri
Magnússyni og
framboði hanstil
forseta islands.
Duglegum krökkum býðst nú að selja DV í lausasölu og þeir sem
selja blaðið fá 70 kr. af hverju seldu blaði virka daga
mánudegi til laugardags þá vinnur þú þér inn 4.400 kr. á viku
eða 17.600 á mánuði. Þú sækir blaðið til okkar í Skaftahlíð 24 að morgni og skilar
síðan af þér óseldum blöðum og sölunni þegar þú ert
búin. Við greiðum þér launin strax. Blaðið er selt með
þvf að ganga í fyrirtæki og heimili eða við fjölfarna staði. Blaðberar DV
og Fréttablaðsins geta líka fengið blöðin send heim og gert upp vikulega. Náðu þér
vasapening í sumar með því að selja skemmtilegt Œ