Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1892, Page 73

Mánudagur (mánadagur, d. Mandag, þ. Montag, e. mon-
day) er helgaður tunglinu að sama skapi og sunnudagurinn
sólunni. Mikil trú yar á tunglinu meðal fornþjóðanna, og eink-
anlega á tunglkomudeginum; átti hann að vera heilladagur til
sigursældar í bardögum, og voru þær þvi ófúsar á að leggja til
bardaga með niðum. Sú trú var og á, að tunglið ætti í bar-
daga, er það myrkvaðist, og reyndu menn til að hjálpa því með
ærslum og ólátum er svo stóð á. Slíkt var bannað er kristni var
í lög tekin.
þriðjudagurinn (týsdagur, d. Tirsdag, þ. Dienstag, e.
tuesday) var helgaður Marz bardagaguði með Bómvequm, enn
germönsku þjóðirnar nefndu hann Tý, og daginn eptir honum.
Týr var einn af sonum Öðins, og var guð herskapar og frægðar.
Miðvikudagur (óðinsdagur, d. Onsdag, þ. Mittwoch, e.
Wednesday) þýðir miðdagur viku; að fornu hjet hann óðins-
dagur, og helzt það enn á Vestfali (Godenstag), Englandi og
Norðurlöndum. Rómverjar helguðu dag þenna Merkúri, sem var
íþróttaguð, og verndari kaupmanna, ferðamanna og rummungs-
þjófa. Honum til dýrðar voru reistar súlur með vegum fram eða
vörður, til þess að vísa mönnum veg. Engilsaxar og Páll djákni,
og enda Sesar og Tacitus gjöra Merkúr og Óðin sama guð. Um
Óðin getur hver sem vill, fengið það að vita, sem hann vill í
Eddu Snorra Sturlusonar. Hann var einsýnn, og mun það benda
til þess að hann er sólargoð.
Fimmtudag (fimmti-dagur, þórsdagur, d. Torsdag, þ. Don-
nerstag, e. Tliursday) helguðu Rómverjar Júpiter; hann kölluðu
Nordurlandamenn þór, því báðir vóru þrumuguðir. þór átti í
sífellðum bardögum við tröll (»fór í austurveg að berja tröll«) og
eru af honum til margar skrýtnar sögur. þór átti sjer hof eitt
mikið í Uppsölum með Frigg og Óðni. þar var líkneski hans
með gúllkórónu á liöfði með tólf stjörnum og tólf geislum, er
þýddu tólf mánuði ársins.
Föstudagur (frjadagur, d. Fredag, þ. Freytag, e. Friday)
var helgaður Venus með Rómverjum, enn Freyju með Germönum.
Hún var ágætust allra Ásynja, næst I’rigg, og jafn ágæt að
inndæli sem fegurð, hyggindum og gæðsku. Hún bar Brísinga-
men, er beztur gripur hefur verið á Norðurlöndum. Hún bjó á
Fólkvangi, og var Sessrýmnir salur hennar fullur söngvara og
söngmeyja. Víða átti hún hof: í Uppsölum og Freyjuskógi, og-
svo í Magdeborg; það hof ljet Karlamagnús bijóta.
Laugardagur (þvottdagur, d. Löverdag, Lördag, þ. Sonn-
abend, Samstag, e. Saturday) heitir svo, að í fyrstu kristinni tíð
á Norðurlönduin var boðið að laugast fyrir helgina. Rómverjar
helguðu dag þenna Satúrnusi goðaföður; þýzka nafnið Samstag
mun vera dregið saman úr Sabbatsdagur. þenna dag var fyrr-
um tízka að kveykja ljós í kirkjum eptir nón, og lengi var siður
hjer á landi að haida nónheilagt, o: hætta að vinna og halda
heilagt undir sunnudaginn.
J. Jónas8on.
(59)