Dagblaðið Vísir - DV - 09.02.2005, Blaðsíða 15

DV Sálin
MIÐVIKUDAGUR 9. FEBRÚAR 2005 15
Gleymi mér yfir kvikmyndum og tö
„Ég á engin stór leyndarmál en
ef ég horfi á góða dvd-mynd þá er
ég kominn í góðan gír.
Myndin má alls
ekki vera vond,
hún verður að
vera góð til að
losna út úr
þessum hvers-
því ef
næraðtýna
sér í góðri mynd þá kemur maður
endurnærður aftur. Einnig nota
ég stundum tölvuleiki til að losna
út úr hversdagsleikanum því þá
fer hugurinn að hugsa um allt
annað. Minni vinnu fylgir mikil
andleg þreyta en ég mæli með
dvd og tölvuleikjum," segir
Kristján Jónsson, eða Kiddi
Bigfoot eins og hann er kall-
aður.
Aukin vanlíöan dregur úr M til
aö framkvæma lifla hfuti sem stóra
Þunglyndur spyr:
Sæl/l!
Ég á það til að verða
töluvert þunglyndur.
Venjulega er ég svolítið
sveiflóttur og á það til að verða
meira þungur. Ég finn að þegar
ég hef verið að vinna að ein-
hverju skemmtilegu virðist
bera minna á því og var því
að velta fyrir mér hvort hægt
væri að hafa áhrif á þung-
lyndi með því sem maður
er að gera?
SælL'
Já, það er engin spuming að við
getum haft áhrif á þunglyndi með
hegðun okkar. Við getum til dæmis
séð það með því að átta okkur á því
sem gerist við aukið þunglyndi. Ein-
staklingar sem detta niður í depurð
eða þunglyndi fara gjaman að draga
sig meira og meira í hlé efúr því sem
þunglyndið eykst. Minnka að hafa
samband við vini, taka ekki þátt í fé-
lagslegum athöfnum, eins og veislum
eða fara á kafflhús. Þeir hætta jafnvel
að svara í síma og mæta jafnvel ekki,
eða seint, í skóla eða vinnu. Ef þeir
iðka einhverjar íþróttir eða aðra
líkamsrækt dregur að jafhaði líka úr
þeirri iðju og áhugamálin, hvort sem
þau em framkvæmd í einrúmi eða
með öðrum, detta niður.
Að rjúfa vítahringinn
Skýringin er frekar einföld - aukin
vanlíðan dregur úr löngun og „krafd"
til að ff amkvæma litla hluti sem stóra.
Þunglyndur einstaklingur gefur þá
skýringamar: „Mér h'ður svo illa að ég
nenni ekki að fara" eða „mér líður svo
illa þessa dagana að ég fengi ekki neitt
útúr því að fara“ eða „ég get bara ekki
yfirstigið það að hitta fólk núna“.
Þrátt fyrir að það sé skiljanlegt að
fólk upplifi að það hafi ekki orku til að
sinna áhugamálum sínum, þá hefúr
einangrunin þau áhrif að þessir ein-
staklingar upplifa minni ánægju í lífinu
og em þar af leiðandi komnir í nokkurs
konar vftahring vanlíðunar. Margir í
þessari stöðu leggja áherslu á að
þeir myndu hvort sem er ekki upp-
lifa neina ánægju og spoma þar af
leiðandi ekki við þunglyndinu með
því að auka „ánægjulegar" athafnir.
Hins vegar, þegar tekist hefur að
hvetja fólk til ánægjulegra athafna, þrátt
fyrir að viðkomandi búist við að það
verði kannski engin ánægja af athöfn-
unum, fer að draga úr depurðinni og
líðan bamar. í þunglyndi miklar fólk
nefnilega oft fyrir sér aðstæður, þegar
það hins vegar fer í þær aðstæður sem
það hefur miklað fyrir sér tekst því oft
að ijúfa vítahringinn. Þunglyndu fólki,
sem einangrar sig meira og meira, líður
hlutfallslega ver og ver við að draga sig í
hlé og að sama skapi b'ður því oft betur
og betur því meira sem það rýfur ein-
angrunina.
Ánægjulegar athafnir lykilþátt-
ur í meðferð
Þegar þessir einstaklingar em í
þunglyndi alhæfa þeir jafnvel neikvætt
um aðstæður sem þeir hafa ekki verið
í í 1-2 ár. Ef þeim tekst að rjúfa víta-
hringinn og koma sér af stað í þessar
aðstæður, kemur það þeim oft á övart
hversu vel þeim getur Úðið. Hins vegar
er mikilvægt að gera sér grein fyrir að
það getur verið töluvert erfitt fyrir
þunglyndan emstakling að rjúfa þenn-
an vítahring með því að auka ánægju-
legar athafiúr smátt og smátt án þess
að gefast upp. Af lýsingu þinni að
dæma ertu sveiflóttur og þar af leið-
andi h'ður þér væntanlega stundum
betur en á öðrum tímum.
Það getur þar af leiðandi verið gott
að koma sér af stað þegar
depurðin er sem minnst,
reyna þá að skipuleggja
sig vel en með hæfileg
markmið í huga. Hugsa
þetta sem lífsstíls atriði
fiekar en átak og kannski
reyna að skoða fjöl-
breytta hluti sem tengjast
útiveru, hreyfingu, samskiptum við fólk
og ýmsum öðrum áhugamálum.
Ánægjulegar athafnir sem hafa ekki
neikvæðar afleiðingar (em ekki skað-
legar eða of dýrar) em oft lykilþáttur í
meðferð við þtmglyndi og þar af leið-
andi mildlvæg forvöm fyrir fólk
almennt til að forðast þunglyndi.
Okkur hættir til að horfa ein-
göngu til lyfja
Við vimm að neikvæðar aðstæður
geta aukið á depurð og þunglyndis-
einkenni og þar af leiðandi er það
frekar augljóst að jákvæð hegðun og
aðstæður auka lfkurnar á betri líðan
og dregur úr hættu á einkennum
þunglyndis. Þar af leiðandi getur það
verið mjög mikilvæg forvöm fyrir
fólk, sem telur sig af einhverri ástæðu
eiga á hætm að þróa með sér þung-
lyndi, að reyna með öllum ráðum að
sporna við því. Kerfisbundið reyna
að viðhalda jákvæðri, reglubundinni
hegðun til að fyrirbyggja eða dempa
mögulegt þunglyndi. Ekki má heldur
gleyma því að þessir þættir eiga líka
við fyrir fólk almennt, þ.e. að auka
vellíðan og gæði lífsins almennt.
Okkur hættir til, þegar við sjúkdóms-
greinum líðan okkar, að gleyma hvað
hreyfing, góð samskipti og jákvæð
áhugamál geta verið mikilvægir
þættir og okkur hættir þá til að horfa
eingöngu til lyfja.
Ég las grein fyrir nokkm, eftir að
mig minnir Dag Eggertsson, þar sem
hann talaði um lækni sem skrifaði
upp á hreyfingu fyrir fólk. Þessi lækn-
ir hefur væntanlega gert það af þeirri
reynslu, sem við sem vinnum með
þunglyndi þekkjum, að það virkar að
hreyfa sig og gera ánægjulega,
heilsusamlega hluti. Að lokum vil ég
leggja áherslu á að þrátt fyrir að hér
sé lögð áhersla á að ánægjulegar at-
hafnir draga úr þunglyndi er það
mjög oft alls ekki nægjanlegt fyrir
marga sem líður illa, en getur hins
vegar verið nauðsynlegur hluti af
frekari meðferð.
Gangiþérvel,
Bjöm Haröarson sálfræöingur.
Kolbrún
fegurða.
með sonu
ungbamasi
Eiginkom^
handboltástjarna
','Jg;
Elskar aS vera mamma
Veldu réttan-J.: vorid FfiKmjjm j
amaoilstof BAWÍAFÖTUIVI
(rf&it/i duku*£^^
taugavegl og Krlnglunnl
s
LónsW»uiD,
220 Hítrwflöröur
Slml.517-0077
Fax:5t7-0078
lnfo®gr»nUhu»ld.ii
www.granithufid.i
CRANÍT -W HÚSIÐ
Opnunar timi:
Virkadaga: 09:00-18:00
Laugardagart 0:00-17:00
Sunnudaga: 11 «0-14:30
TÍMARITIÐ MAGASÍN FYLGIR DV Á MORGUN