Dagblaðið Vísir - DV

Ulloq

Dagblaðið Vísir - DV - 18.06.2005, Qupperneq 19

Dagblaðið Vísir - DV - 18.06.2005, Qupperneq 19
DV LAUGARDAGUR 18.JÚNÍ2005 19 IjP - * - '• ' Svala Lind Ægfsdóttir er móðir tveggja drengja sem glíma við ofvirkni og athyglisbrest. Eins og flestir vita er uppeldi barna krefjandi verk og enn vandast það þegar veikindi koma upp. Svala segir að vegna fordóma samfélagsins gegn ritalínnotkun hafi hún fvrst ekki viljað ræða um þetta við aðra og þá sérstaklega ekki nefna þau lyf sem þeir notuðu Reynslan hefur þó kennt henni að það er mim betra að fólk viti af þessu og viti þá hvernig eigi að bregðast við erfiðum aðstæðum sem geta komið upp enda eigi ofvirkni ekki að vera feimnismál. þannig fyrir að drengimir hafi sem allra mest fyrir stafni. „Það er ekki hlaupið að því að setja þá á leikja- og íþróttanám- skeið þar sem þau kosta sitt og svo þurfa þeir alltaf stuðning með sér og hann er síður en svo auðvelt að útvega. Sem betur fer komust þeir samt að og fara á tveggja vikna leikjanámskeið í sumar auk tveggja vikna í sveit. Þetta er ekki langur tfmi en það munar um allt. Ef ég hefði þetta ekki sæi ég ekki fram á annað en að taka frí í þrjá mánuði og fæstir hafa efni eða tök á því. Ég hef bara verið svo heppin að vinna hjá bróður mínum sem hefur reynt að koma til móts við mig eins og hann getur, annars hefði ég sjálf- sagt ekki getað haldið vinnunni," segir hún og brosir beisklega. Brotist út úr neikvæðninni Uppeldi barna með þroskarask- anir er mjög vandasamt verk sem útheimtir mikla orku af aðstand- endum. Böm sem etja við þennan vanda em oft á skjön við umhverfi sitt og því mun oftar skömmuð en önnur börn. Oft eiga þau þar að auki við námsörðugleika að stríða þótt þau séu með eðlilega greind. Endurteknir ósigrar og skortur á viðurkenningu kynda svo enn und- ir vanda þeirra. Svala segir að jafnvel þótt for- eldrar séu allir af vilja gerðir til að standa með bömum sínu sé auðvelt að festast í neikvæðum uppeldisað- ferðum. Því sé nú einu sinni farið að mun meiri líkur em á því að ofvirk börn með athyglisbrest geri eitt- hvað af sér og þá sé hætt við að fyrstu viðbrögð annarra verði skammir. Þegar þau nái svo loks að einbeita sér að einhverju viðfangsefni em kraftar foreldranna oft af svo skomum skammti að þeir geri allt til þess að tmfla þau ekki á meðan þau em róleg. Af þessum sökum gleymist því oft að hrósa þeim fyrir jákvæða hegðun, jafn mikil vægt og það er. For- eldrum geti reynst mjög erfitt að brjótast út úr nei- kvæðu hugarfari enda séu þeir undir miklu álagi hvort sem það er innan eða utajn veggja heimilisins. Svala segir að sér hafi reynst afar vel að hitta for- eldra í sömu aðstæðum en það var ekki fýrr en Bama- og unglingageðdeildin tók að starfa að hún hitti fleiri foreldra sem staddir vom í svipaðri stöðu oghúnsjálfvarí. Hún segir það sem samtökin veita sérlega góðan stuðning og fræðslu auk þess sem það hafi verið ómetanlegt að geta hitt annað fólk í svipaðri stöðu, fólk sem hún þurfti ekki að útskýra neitt fyrir. Hún bæt- ir þó við með smá gamansemi í röddinni að það sé verst að foreldr- ar barna með þroskaraskanir eigi oft erfitt með að komast út úr húsi, hvort sem það er á námskeið eða annarra starfa. Hefur verið ótrúlega erfitt „Ég er auðvitað mjög ánægð með drengina mína og er þakklát fyrir þá hjálp sem við höfum fengið. En ég viðurkenni alveg að þetta get- ur verið ótrúlega erfitt. Alveg hörkuvinna allan sólarhringin. A erfiðustu tfmabilunum var ég orðin mjög hrædd um mína eigin heilsu, var einhvem veginn föst, komst ekki neitt nema úr og í vinnu og fannst ég alltaf gera fólki óleik með því að mæta einhvert með þá, jafn- vel í búðir. Það er þó liðin tíð að ég láti slíkt hafa áhrif á mig, ef ég þarf að fara í búðina, þá fer ég sama þótt það þýði að fólk horfi á okkur,“ segir Svala hlæjandi. „Einhvem tímann fór ég í Kringluna staðráðin í því að þar yrðum við þar til yngri sonur minn lærði að hann yrði að gegna mér. Móðir hans þyrfti að fara út og það yrði hann að skilja. Ég gekk' í hálfan tíma með son minn kolbrjál- aðan og aðra viðskiptavini glápandi á okkur, sem skiljanlegt var. Eg veit ekki hvaðan ég fékk alla þá þolin- mæði sem gagntók mig á þeirri stundu. Það kemur strmdum fyrir að annar þeirra missir stjórn á sér þannig að ég verð að fara með hann út úr verslunum. Hann verður al- veg ofboðslega reiður og bölvar og hrækir á mig og aðra sem fyrir verða en ég verð samt að halda mínu striki og mínum uppeldisað- ferðum sama þótt fólk horfi á okk- ur. Sjálfsagt hugsar það eitthvað á þá leið að ég sé ómöguleg móðir og ófær um að ala bamið upp og auð- vitað er það leiðinlegt en maður lærir að leiða þetta hjá sér með tím- anum,“ segir hún og styður hönd undir kinn. Frumskógur kerfisins Vandi foreldra sem eiga börn með þroskaraskanir er mikill og oft hefur för þeirra í gegnum kerfið verið líkt við langa ferð í gegnum frumskóg. Þó mikið hafi áunnist í því að bæta leiðakerfi for- eldra í gegnum stofri- ananna skóg skortir enn mikið á og segir Svala að fólk sem ekki þekki til geti seint áttað sig á því hve mikið um- W ‘ stang fylgi þessum ^ ’ £ málum. Að fara á milli stofnana og lækna, endurnýja lyfseðla, ganga á eft- ir bótum, vottorð- ff um, ffæðslu, stuðn- ingsaðilum auk ótal ferða vegna uppá- koma í skólanum. Nokkuð er liðið frá því að foreldrar Svölu létust og hef- ur hún því ekki þann stuðning sem margir hafa frá fjölskyldu sinni. Hún segir félags- ráðgjafa sinn í raun vera sitt eina net en hann hafi líka reynst henni sem stoð og stytta á þeytingi milli stofn- ana, umsókna og innan skólakerfisins. „Ég geri mér vissulega grein fyrir því að það er ekkert sjálfgefið í þessum heimi en mér fiimst svo oft verið að senda mann í óþarfa eltinga- leik og ekki megi ein- falda neitt fyrir manni. Maður getur endalaust þurft að útskýra allt aftur og aftur," segir hún og þótt hún brosi finnur maður glöggt hve mikið þetta hefur reynt á hana. Heidur baráttunni áfram Þótt aðgerðaleysið sem fylgi sumrinu valdi vissulega vandræð- um á fjölskyldu Svölu segir hún að allt gangi mun betur en áður. „Þegar ég var við það að gefast upp komst sonur minn inn á Barna- og unglingageðdeildina á Dalbraut og það má í raun segja að sú hjálp sem hann fékk þar hafi í raun breytt h'fi •** 1 1 ' okkar. Ég hef aldrei kynnsí jafn yndislegu fólki og því sem starfar þar. Það er samt þannig að þegar hlutirnir byrja að ganga vel byijar fólk alltaf að spyrja mann hvort það í sé ekki bara tími til kominn að þeir * hætti á lyfjum og svo framvegis og þá byrja allar útskýringar á nýjan leik. Það er nú einu sinni þannig að við höfum þurft að ganga í gegnum ýmislegt til að okkur líði vel,“segir i Svala tilbúin að halda baráttunni fyrir bættum skilningi á málefnum drengjanna sinna áfram. karen@dv.is Hvað er ofvirkni? OMrkniröskun er heilkenni einkenna á sviði hreyfiofvirkni, hvatvísi og athyglis- brests sem eru I ósamræmi við aldur og þroska. Hegöunartruflanirnar koma yfir- leitt snemma fram eöa fyrir 7 ára aldur og geta þær haft v/Ötæk áhrifá daglegt llfeinstaklingsins, nám hans og félags- lega aölögun. Heilkenniö er taliö óháö greind. Margir telja ofvirkni til nútima- kvilla en rúmlega 100 ára gamlar heim- ildir eru um rannsóknir á einkennum sem minna mjög á ofvirkni samtímans. Orsakirnar Þrátt fyrir aukna þekkingu á llffræðileg- um og sálfræöilegum þáttum röskunar- innar hefur ekki tekist aö finna sértæka orsök á ofvirkni þótt rannsóknir bendi þó mjög til þessað þær séu líffræðilegar. Erföir viröast einnig skipta miklu máli en áberandi mörg tilfelli greinast innan sumra ætta og fjölskyldna. Tfðni ofvirkni Röskunin ermun oftargreind hjá drengjum en stúlkum og er taliö aö á móti hverjum þremur drengjum greinist ein stúlka. Talið er um þaö bil 5 af hundraði barna og unglinga gllmi vlö þessa röskun sem þýöir aö 1-2 börn meö ofvirkni gætu veriö I hverjum bekk aö meðaltali. Nýjar rannsóknir benda samt til þess að fleiri stúlkur en áöur var talið eigi við þennan vanda að etja. Aftur á móti koma þær sjaldnar til greiningar. Fylgiraskanir Geörænir fylgikvillar, svo sem kvlöi og depurð, eru mjög algengir meöal barna meö ofvirkni enda þurfa þau oft aö mæta miklu mótlæti sakir hegöunar sinnar sem þau hafa þó takmarkaða stjórn á og þvíafar mikilvægt aö huga vel aö þvl uppeldi þeirra. Talsverö hætta er einnig á félagslegri einangrun sem svo stuölar aö slakri sjálfsmynd og van- líðan. Afþessum sökum er afar mikil- vægt aö þjálfa félagsfærni og aöstoða börn og unglinga. Lyfjanotkun Nýjustu rannsóknir frá lyfjaeftirliti Sam- einuðu þjóöanna greindu frá þvl aö Is- lendingar ættu heimsmet I notkun of- virknilyfja eins og ritallns, miöaö viö höföatölu. Aöur höföu Bandarlkjamenn veriö efstir á listanum en rannsóknir þar I landi sýndu notkun metýlfenýdat, sem I daglegu máli er kallað rítalln, meira en tvöfaldaöist á tímabilinu 1990 til 1995 meðal barna og unglinga. Astæöur fyrir þessari miklu aukningu eru taldar af margvlslegum toga og ein ereflaustsú aö fjöldi greindra ofvirknitilfella hefur aukist. Ekki eru þó á allir á eitt sáttir um réttmæti þess og I umræöu I samfélag- inu hefurþvi oft veriö haldiö fram aö læknar ofgreini börn en á móti hefur þvl veriö haldiö fram aö tiðni greininga sé vlsbending um aö gæöi Islenskrar heil- brigöisþjónustu sé meiri en gerist annars staöar en Islendingar eru taldir eiga langflesta geölækna miðað við Ibúa- fjölda. Þaö er Ijóst aö stlga verður hægt til jaröar þegar ályktanir eru dregnar af þessum niöurstööum. Nú fyrr á árinu sköpuöust afar heitar umræður en ekki er hægt aö greina aö nokkur árangur hafi unnist afþeim. Flestir ættu aö vera sammála um aö foreldrar barna með einhvers konar raskanir eigi ekki aö þurfa aö sitja undir ómálefnalegum ásökunum eins og oft vill brenna við þegar þessi mál bera á góma. Enguað síður væri eölilegt aö litið væri til ann- arra leiöa til úrræöa I auknum mæli og skýringa fyrir þvlh vers vegna slöur er litiö til annarra úrræöa við þessum vanda en lyfjanotkunar til aö gefa aö- standendum frekara val. Enn skortir rannsóknlr Þrátt fyrir aukningu I notkun ofvirkni- lyfja er Ijóst aö mörg þeirra eru ekki vel rannsökuö á börnum og unglingum og þvl skortir rannsóknir til aö sýna fram á meöferöarárangur til lengri tíma. Enn- fremur benda niöurstööur nýrrar um- fangsmikillar langtímarannsóknar frá Bandaríkjunum tilyfirburöa lyfjameö- feröar I samanburöi viö aöra meöferð þegarárangurvarmetinná Mmánaða meöferöartímabili. Metýlfenýdat eöa ritalln er langal- gengast þessara lyfja. Þótt lyfjafram- leiðandinn ráðleggi ekki notkun á því fyrir sex ára aldur. Hér á landi og vlðast annars staöar er hins vegar byrjað aö gefa lyfið mun fyrr enda hafa rann- sóknir sýnt fram á árangur hjá mun yngri börnum. Önnur lyferu einnig mikiö notuö I meöferð viö ofvirkni, einkum þrlhringlaga þunglyndislyfhér á landi, þóttsú ábending sé ekki skráö og ætti eflaust að vera tekin til frekari athugunar. Heimildir: LæknablaðiÖ og adhd.is
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64

x

Dagblaðið Vísir - DV

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.