Freyr - 01.02.1971, Blaðsíða 6

Kjarnfóður - Kraítíóður - Fóðurbætir
Til skamms tíma var það algengast hér á
landi, að búfé var fóðrað með heimafengnu
fóðri eingöngu. Síðan framleiðsla mjólkur
óx og flutningur hennar til mjólkurstöðv-
anna varð almennur, jafnframt og bændur
sáu vaxandi fólksfjölda í bæjum og þorp-
um fyrir neyzlumjólk og öðrum mjólkur-
vörum, hefur meiri stund verið lögð á að
fóðra kýr og annað búfé til meiri afurða
en fyrr, og þá að því horfið að nota ýmis-
legt aðfengið fóður. Var það gjarnan nefnd-
ur fóðurbœtir og mun hafa átt að skilja
það svo, að hér um ræddi viðbæti. Fyrir
tæpum 50 árum, þegar ég kom í búnaðar-
skóla, var þessi nafngift algengust, ef ekki
einráð víða um land.
Með auknum kynbótum hefur afurða-
hæfni skepnanna aukizt svo, að oft er nauð-
synlegt að gefa mikið viðbótarfóður og fjöl-
breytt.
Til þess að telja ekki allar tegundir þess
hversdagslega, var þá farið að tala um
kjarnfóður og kraftfóður, en þá þegar og
allt til þessa hefur þorri manna notað þessi
heiti í fleng án þess að gera nánari grein
fyrir við hvað er átt, en svo sem kunnugt
er, er meginmagn þess fóðurs, sem nú er
notað, fram yfir hið heimafengna, síldar-,
fiski-, karfamjöl og fleiri tegundir prótein-
vöru, kornvara erlend og svo blöndur —
fó&urblöndur — gerðar úr þessum efnum
ásamt viðbót af bætiefnum af ýmsu tagi
(vitamínblöndum) grasmjöli, steinefnum
og jafnvel öryggisefnum, er fyrirbyggja
eða takmarka kvilla af ýmsu tagi.
Á síðari árum hefur notkun framan-
greindra fóðurefna og blöndur af þeim
verið í ört vaxandi mæli, bæði af því að
heimafengið fóður hefur verið takmark-
aðra en skyldi og í samræmi við sívaxandi
afurðagetu búfjárins. Má telja eðlilegt og
sjálfsagt að færa nafngiftir til samræmis
við staðreyndir og til nánari skilnings á
hvers konar efni bændur hafa milli handa
og gefa skepnum sínum. Þetta hafa bænd-
ur og oddvitar þeirra á Norðurlöndum
gert og mótað mjög eðlilega nafngift á
þessu sviði.
Ennþá höfum við ekki breytt um nafn-
giftir til eðlilegs skilningsauka á um hvað
ræðir hverju sinni, heldur notum við sömu
heitin í fleng og aldrei hef ég séð viðleitni
til að skýra hvað það er, sem við er átt,
þegar talað er um kjarnfóður, kraftfóður
og fóðurbæti. Er þó bæði eðlilegt og til
hagræðis í hversdags starfi að sýna við-
leitni til að móta nafngiftir á þann hátt,
að allir viti við hvað er átt í stórum drátt-
um, þegar framangreind heiti eru á tak-
teinum. Við getum notað þau öll, og jafn-
vel enn fleiri til þess að túlka stóru
drættina í viðbótarfóðrinu, sem skepnun-
um er gefið fram yfir hið heimafengna
og það er ekki bara eðlilegt heldur sjálf-
sagt. Þá getum við líka nálgast annarra
manna mál svo mikið, að við getum fært
til orðabóka þýðingu á hugtökum þeim
og staðreyndum, er liggja að baki hvers
þessara heita. Að þessum formála loknum
skal svo í stuttu máli gerð nánari grein
fyrir þessum þremur heitum og hvað rétt
er og eðlilegt að þau tákni í daglegu máli,
nú og framvegis.
1. KJARNFÓÐUR
Allir þekkja orðatiltækið: að greina
hismið frá kjarnanum. Er hér auðvitað um
að ræða kornið, sem hreinsað er þegar
hismið (þ. e. agnir og óhreinindi) er greint
frá hinu eiginlega korni.
58
F R E Y R