Freyr - 01.02.1971, Blaðsíða 9

gaum þegar um ræðir fóður, að minnsta
kosti hefur sjaldan þurft að hafa áhyggjur
vegna skorts á því.
Á þessu stigi máls virðist ekki tilefni að
rekja atriði, er varða önnur vitamín í fóðri
búfjárins, sem við höfum undir höndum.
b. Steinefni
í fóðurfræðinni er orðið steinefni látið
ná yfir langa röð frumefna, sem greinast í
málma og málmleysingja, en eiga það sam-
eiginlegt, að þau hafa ekki brennslugildi,
þ. e. a. s. þau framleiða ekki hita né orku
í líkamanum, en eigi að síður eru sum
þeirra lífsnauðsynlegur þáttur í efnavinnsl-
unni og þar að auki hornsteinar í uppbygg-
ingu vefja og líffæra. í orðsins bezta skiln-
ingi eru þetta því virkileg bætiefni, oftast
aðgengileg lífverunni í vissum samböndum
og til uppbygginga vissra lífeðlisatriða.
Eitt eða fleiri — stundum mörg — þess-
ara efna skortir einatt í náttúrlegu fóðri
og af því hlýzt afurðatión ef ekki enn verra.
Yfirleitt eru þau ekki notuð sem hrein
frumefni, enda er svo lítil þörf fyrri viss
þeirra, að nær því er að vera ósýnilegt, en
valda hinsvegar veikindum og meinum ef
notuð eru í of miklum mæli. Natríum og
klór er í venjulegu matarsalti, en af þess-
um efnum þarf hver skenna talsvert magn.
Kalk og fosfór þarf oft til viðbótar því, sem
er í grasi og öðru algengu fóðri, en ákveðið
hlutfall þarf að vera milli þessara efna til
þess að jafnvægi haldist í skepnunni við
hin ýmsu lífsskilyrði. Járn, kopar, kalí, ko-
bolt og fleiri efni burfa í svo litlum mæli,
að sérráðstafanir barf að gera til þess að
ekki sé of miklu blandað í fóðrið af þess-
um efnum. Hið sama gildir um magníum,
sem stundum skortir af því að viss önnur
efni hindra nýtingu þess, eru andverkandi
(antagonister).
í fóðurblöndum er þessum efnum hag-
rætt á viðeigandi hátt í samræmi við áætl-
aðar þarfir búfjárins á ýmsum árstímum,
eftir afurðaframleiðslu og með tilliti til
þess magns einstakra efna, sem ætla má að
séu í heimafengnu fóðri. Á þessum vett-
vangi er ekki unnt að rekja hver fóður-
bætir þau eru handa hinni eða þessari bú-
fjártegund við ýmiss skilyrði, en fóöur-
bœtir eru þau fyrst og fremst.
c. Varnarlyf
Læknislyf geta þjónað tvennskonar til-
gangi, í fyrsta lagi að efla líkamsþrótt líf-
veranna til þess að vinna bug á veikindum,
sem þær þjást af, og í öðru lagi til þess að
fyrirbyggja vissa kvilla eða takmarka að
minnsta kosti það tjón, sem smit eða eitr-
anir geta valdið, sé ekkert að gert. Á vegum
fóðurfræðinnar hefur sá þáttur, er varðar
varnarlyf, verið tekinn á dagskrá á allra
síðustu árum á þann hátt að setja í fóður-
blöndur viss efni, einkum til smitvarna.
Stundum hefur þetta gengið lengra en góðu
hófi gegnir, t. d. þegar vissum fúkalyfjum
hefur verið blandað í fóður svo að ofnæmi
hefur valdið eða langvinn notkun hefur
mengað afurðir og þannig rýrt gildi þeirra
eða gjört þær ónothæfar.
Notkun lyfja í fóðurblöndur skal ætíð
viðhöfð með stökustu varúð, en hinu er
ekki að neita, að í ýmsum tilvikum getur
verið réttmætt að nota þau og viðurkenna
sem lið í þeim þætti fóðursins, sem nefnist
fóðurbætir, er takmarkar sjúkleg fyrirbæri
búfjárins, rétt eins og vitamín efla lífeðlis-
legan viðnámsþrótt.
d. Önnur efni
í þremur atriðum hafa verið taldir efnis-
flokkar, sem réttmætt er og eðlilegt að skil-
greina sem fóðurbæti, þegar þeim er bland-
að í fóður, en gjarnan bætiefni annars séu
þau notuð án íblöndunar.
Auk hins framangreinda eru ennfremur
önnur, sem eðlilegast er að flokka í sérlið
sem önnur efni, fyrst og fremst af því að
þau hafa bæði brennslugildi og lífeðlislegt
gildi fyrir búféð, enda sum þessara jafnan
verið flokkuð undir vissar greinar fóðurs.
Um þau gildir annars, að þau eru notuð
F R E Y R
61