Freyr - 01.02.1971, Blaðsíða 25

KLAUFSPERRA
í kúm
---—•> <*—-
Eftirfarandi grein, eftir dr. STURE A.
NILSSON, dýralækni í Svíþjóð, þirtist I
ritinu VÁR NARING nr. 5, 1970.
Þar eð klaufsperra hefur aldrei verið sér-
stakt umræðuefni í FREY, er viðeigandi að
birta grein dýralæknisins í íslenzkri þýð-
ingu.
Svo bar við á Bermuda árið 1966, að
stofnað var til tveggja stórbúa með 400
kýr á öðru og 200 á hinu, og á því ári kom
það fyrir, að heill hópur af kúnum gat
naumast eða ekki staðið og þær áttu mjög
erfitt með að rísa á fætur. Seinna komu
ígerðir í klaufir.
Það fylgdi í kjölfar þessarar veilu, að
slátra varð þriðjungi umræddra áhafna
hálfu ári eftir að búskapur var hafinn.
Umræddur kvilli var klaufsperra (fáng)
og ástæðan til atburðarins var breyting
frá beit með lítilli kraftfóðurnotkun til
innistöðu og mikillar notkunar prótein-
auðugs kraftfóðurs, og kýrnar stóðu á
steingólfi í fjósinu.
Hófsperra (laminit) er annars alþekkt-
ur kvilli hjá hrossum og hefur valdið þar
miklu tjóni. Annars getur hann gert sín
vart hjá flestum hóf- og klaufdýrum og
þá einnig hjá nautpeningi.
Frá fornu fari hefur hann verið algeng-
ur og illa séður, þegar um var að ræða
hross, en mjög sjaldgæfur hjá klaufdýrum,
en hefur þó gert sín vart. Annars eru
skiptar skoðanir um fágæti hans í þeim
hópi búfjárins. Sumir hafa talið, að þegar
kýr eiga erfitt með gang og virðast ekki
þola að stíga í neinn fótinn, hafi þar verið
um klaufsperru að ræða. Hvað um það,
kvilli þessi getur heimsótt eina og eina
skepnu eða margar samtímis. Hjá naut-
gripum getur hann verið tengdur öðrum
kvillum svo sem meltingarkvillum, júgur-
bólgu, legbólgu og súrdoða. Á síðari árum
hefur súrdoði og klaufsperra oft fylgzt að,
einkum hjá sænsku rauðskjöldóttu kún-
um. Hann er ekki heldur fágætur hjá vel
öldum holdagripum.
Klaufsperra stafar af bólgu, án ígerðar,
í leðurhúð klaufanna, sem síðar getur
breiðst yfir í tábeinið og sjálft klaufhold-
ið. Oftast er meinið í flestum eða öllum
fótum skepnunnar. Þó kemur fyrir meðal
láglendisgripa, að það er aðeins í aftur-
fótum. Bólgan veldur skepnunni verulegri
vanlíðan. Það gildir bæði um klaufsperru
í nautgripum og hófsperru í hrossum.
Á byrjunarstigi er strax auðsætt að
skepnan er lasin, hún andar ótt og hefur
hjartslátt og venjulega hækkar líkamshit-
inn. Þegar til lengdar lætur er hún einatt
ekki meira hrjáð en svo, að hún hefur
sárindi í klaufum eða verki. Svo sem ger-
ist með fleiri kvilla getur þessi kvilli
verið ýmist hægfara og langvinnur eða
komið skyndilega og verið alvarlegur.
V eikindaauðkenni
Þegar skepnan stendur á bás em gleggstu
einkennin: kryppa á hrvgg, hún stendur
með afturfætur inn undir sig. stundum
með framfætur einnig. og á erfitt með að
færa sig á básnum. Skepnan liggur mikið
— etur einatt liggjandi — og rís ógiarna
á fætur. Sé kvillinn á háu stigi liggur
skepnan jafnan á hliðinni og sperrir frá
sér fæturna. Sé kýrin færð af básnum og
henni hjálpað á fætur er gangurinn stífur
og þvingaður — eins og hún gangi á nál-
um — ójafn og haltrandi. Erfiðleika um
hreyfingu er auðvelt að greina þegar hún
stendur á hörðu gólfi. Hliðstætt má sjá
ef kýrin er teymd um harðan veg, þá
sækir hún gjarna út á mýkri götu.
F R E Y R
77