Freyr - 01.06.1980, Blaðsíða 10

bæði bústjórn og tilraunum og
hafa engan sér við hlið til skrafs og
ráðagerða, þegar taka þarf
ákvarðanir um einstök atriði í
framkvæmd tilrauna. Ég efast um,
að enn hafi nokkrum tekist að
sinna bæði tilraunum og bústjóm,
svo að sómi sé að. Sumum hefur
tekist að ná þolanlegri málamiðl-
un, þótt hagsmunir búsins og
tilraunastarfseminnar rekist oft á.
Það má kallast kraftaverk að gera
tilraun vel við slíkar aðstæður.
Ekki er hægt að fjalla um jarð-
ræktartilraunir á íslandi án þess,
að getið sé Bændaskólans á
Hvanneyri. Á Hvanneyri hefur
skapast traustari hefð í tilrauna-
starfseminni en annars staðar á
landinu, og þar hafa löngum bestu
tilraunirnar verið gerðar, allt frá
því tilraunastarfsemi hófst þar árið
1955. Vissulega má þakka það
framlagi einstakra manna, hve vel
hefur tekist. Meginástæðuna tel ég
þó vera, að þar hafa jafnan fag-
lærðir menn getað unnið saman að
tilraunum án þess að eiga sífelldar
búrekstraráhyggjur yfir höfði sér.
Þess er skylt að geta, að tilrauna-
starfsemin á Hvanneyri hefur alla
tíð verið í nánum tengslum við
aðra tilraunastarfsemi í landinu.
Ef til vill væri vænlegt til árangurs
að ætla Hvanneyri meiri hlut í for-
ystu tilraunastarfseminnar.
Fjölgun faglærðra manna á til-
raunastöðvunum er lífsspursmál.
Að vísu mætti reka jarðræktartil-
raunir með góðum árangri án
tengsla við búrekstur. Með því
móti mætti að líkindum spara
nokkuð í rekstri og starfskraftar
tilraunastjórans nýttust tilrauna-
starfseminni til fulls. Hins vegar
þarf búrekstur að fara fram á til-
raunastöðvunum, ef nýta á sömu
stöðvarnar til tilrauna með búfé
eða tilrauna með aðgerðir í bú-
rekstri (búskapartilrauna).
Þegar starfslið stöðvanna hefur
verið eflt, verður unnt að taka til
við endurnýjun á tilraunatækni,
sem hefur lítið verið endurbætt frá
því á sjöunda áratugnum. Með
bættri tilraunatækni má auka
verulega afköst í ýmsum verkþátt-
um og jafnframt skila betra verki.
Með því móti aukast afköst til-
raunastarfseminnar í heild, en um
leið verður hún minna háð bú-
rekstrinum um mannafla á anna-
tímum, sem oft ber upp á sama
tíma í búskap og tilraunum. Mestu
máli skiptir þó e. t. v., að meiri tími
gefst til að hafa vakandi auga með
tilraununum, og þar af leiðandi
verða gerðar betri tilraunir en
áður.
Annar kostur til eflingar stöðv-
unum er aukin þátttaka ráðunauta
í starfinu, enda er ástæða til, að
rannsóknastarfsemin tengist
leiðbeiningaþjónustunni nánari
böndum en nú er. Ráðunautar
hafa að vísu oft átt aðild að fram-
kvæmd tilrauna á bændabýlum, en
að auki ættu þeir að fá tækifæri á
búum tilraunastöðvanna til að
reyna í framkvæmd ýmsar nýjung-
ar í búskap, t. d. grænfóðurræktun
og nýtingu, endurræktun og sáð-
skipti.
Fjölgun faglærðra manna á til-
raunastöðvunum gefur tækifæri til
aukinnar þátttöku tilraunastjór-
anna í úrvinnslu á tilraunastöðv-
unum. Bjami Guðleifsson hefur
fært ágæt rök fyrir kostum þess.
Hins vegar er það misskilningur,
sem kemur fram hjá Bjarna og
ennþá greinilegar hjá Játvarði
Jökli, að unnt sé að færa starfslið af
Keldnaholti út á tilraunastöðvarn-
ar. Það mundi í rauninni jafngilda
því, að öll vinna í þágu tilrauna-
starfseminnar á Keldnaholti yrði
lögð niður, nema öðrum verksvið-
um yrði fórnað. Þvert á móti kallar
aukin starfsemi á tilraunastöðvun-
um á aukna starfsemi á Keldna-
holti, bæði efnagreiningaþjónustu
og ýmsa aðra rannsóknastarfsemi,
sem þarf að haldast í hendur við
tilraunastarfsemina, ef hún á ekki
að missa fræðilega fótfestu. Áður
var vikið að nauðsyn samræmingar
til þess, að tilraunastarfsemin skili
sem mestum árangri. Erfitt er að
hugsa sér annað en tilraunastarf-
semin eigi sér höfuðstöðvar, sem
veiti henni forystu og annist ýmsa
úrvinnslu og þjónustu. Þessar höf-
uðstöðvar eru á Keldnaholti og
munu að líkindum verða þar
áfram. Hins vegar valda þær illa
þessu hlutverki eins og er. Á því
þarf að ráða bót.
„ ... annað hvort aftur á bak
ellegar nokkuð á leið".
Tilraunastarfsemin er nú stödd í
þeim öldudal, að hún mun veslast
upp, verði ekki gert átak henni til
framdráttar. Ég hygg, að með til-
tölulega hóflegri fjárveitingu, t. d.
30—40 milljónum króna á ári
umfram það, sem þarf til að halda í
horfinu, mætti stórauka, jafnvel
tvöfalda árangur tilraunastarf-
seminnar. Þessi fjárveiting þyrfti
að skiptast á tilraunastöðvarnar og
Keldnaholt. Forsenda þess, að
aukin fjárveiting skili slíkum ár-
angri, er, að ráðið verði í sérfræð-
ingsstöðu á Keldnaholti, sem nú er
laus, þegar hæfur maður fæst til
starfsins. Þessum sérfræðingi yrði
falin forysta tilraunastarfseminn-
ar. Jafnframt kæmi frekari skipu-
lagsbreyting til greina. Endur-
skipulagning án fjárveitingar vœri
hins vegar unnin fyrir gýg og
tímasóun ein.
Ég ætla ekki að ræða þær hug-
myndir, sem hefur bryddað á, um
fækkun tilraunastöðva eða skerð-
ingu fjárveitinga til þeirra. Það
væri efni í aðra grein. Forsenda
þess væri, að þekking vor væri nú
þegar svo vel grundvölluð, að ekki
þyrfti þar um að bæta. Ég hef
raunar rætt þetta nokkuð framar.
Því til viðbótar skal bent á, að sú
þekking, sem þegar hefur verið
324 — FREYR