Freyr - 01.06.1980, Blaðsíða 14

mjólkinni frá móður til lambs.
(Þetta smit er lítið rannsakað, en
er líklegast töluvert).
Oft er spurt, hvort ekki sé
hættulegt fyrir kind og fóstur að
gefa ormalyfið svona rétt fyrir
burðinn. Því er til að svara, að
þetta er hættulaust, en auðvitað
verður að fara rólega að fénu og
meðhöndla það fumlaust.
Að lokinni ormalyfsgjöf á svo að
beita fénu á tún, sem fé hefur ekki
haft tækifæri til að smita með
ormaeggjum. Það er stórfurðulegt,
að bændur skuli ekki fyrir löngu
hafa skipt túnunum í hólf, þannig
að féð gangi á nokkurn veginn
smitfríum túnum um og eftir
sauðburðinn. Hér er ekki verið að
tala um að skipta úthaganum í
hólf, heldur aðeins næsta nágrenni
fjárhúsanna, þar sem féð gengur
þéttast.
Ormalyfsgjöf að hausti.
í öðru lagi á að gefa ormalyf
12—14 dögum eftir, að féð er
tekið á gjöf að hausti, þ. e. í lok
nóvember — byrjun desember. Ég
miða við aðstæður, sem ég þekki
best, — vil taka fram, að þetta þarf
ekki að eiga við t. d. Suðurland eða
Suðausturland. En það að gefa
ormalyfið 12—14 dögum eftir, að
féð er tekið, byggist á þeirri álykt-
un, að (því miður) féð er yfirleitt
farið að leggja af, þegar hér er
komið sögu. Það hefur einnig
gengið meira og minna á túnum
yfir haustið og étið ógrynni orma-
lirfa, bæði þeirra, sem hafa orðið
fyrir áhrifum frosts, og lirfa, sem
eru smithæfar og á fullri leið með
að verða kynþroska ormar. Með
fóðrun í hálfan mánuð, vaknar
hluti af þeim ormalifrum, sem
kindin er búin að innbyrða þá er
rétti tíminn til að gefa ormalyf. Og
þegar hér er komið sögu, þ. e. í lok
nóvember- byrjun desember, hafa
venjulega verið það mikil frost, að
ormasmit á beitilandi er í lág-
marki. Kindin er sem sagt búin að
innbyrða þær smithæfa ormalirfur,
sem hún mun innbyrða fram á
næsta vor. Það er ekki eftir neinu
að bíða með að gefa ormalyfið.
Enda um að gera að gefa það fyrir
fengitímann, ormalyfið er ágætur
„fóðurbætir“ og við fáum fieiri
tvílembdar ær að vori.
Hvaða lyf á að gefa?
Og þá er spurningin, hvaða orma-
lyf eigum við nú að gefa? Ég hefi
hér að framan minnst á þróun
ormalirfu frá því, að kindin étur
hana, þar til við höfum kynþroska
orm (þ. e. 3. stigs lirfa til 5. stigs).
Nýrri ormalyfin eins og t. d. fen-
bendazol (panacur) verka bæði á
orma og lirfur (3., 4. og 5. stig).
Þetta hefur m. a. verið sannað með
tilraunum í Noregi. Tilraunir okk-
ar hér á Fljótsdalshéraði gefa sama
svar með þeirri mikilvægu undan-
tekningu, að lyfin virðast ekki
verka að fullu á ormalirfur við inn-
gjöf að haustinu. Þess vegna not-
um við ódýrari ormalyf að haust-
inu og þá t. d. tetramizol. (Tetra-
mizoltöflur kosta 70—90 kr. í
kindina, eftir því hve stóra
skammta við notum). Fen-
bendazol (panacur), kostar um
175 kr. á kind, Ribestol um 220,
Thibensol um 220. Sem sagt, við
gefum ormalyf haust og vor, fen-
bendazol að vori, tetramizol að
hausti. Þar, sem fé gengur þröngt
að vori, á að gefa lömbunum
ormalyf, þegar fénu er sleppt.
Leitið ráða hjá dýraiæknunum.
Ofanskráð er byggt á reynslu
minni sem dýralæknis í yfir 20 ár.
Engar reglur eru algildar, og það,
sem gefst vel austur í Fljótsdals-
héraði, þarf ekki að gefast vel ann-
ars staðar á landinu. Ég vil þess
vegna undirstrika mikilvægi þess,
að bændur hafi hverju sinni sam-
band við dýralækni sinn um
ormalyfsgjöf og varnir gegn iðra-
ormum. Dýralæknirinn verður að
þekkja aðstæður, eigi árangur að
nást.
Hér að framan minntist ég á til-
raunirgerðar 1977 og 1978. Þess-
ar tilraunir voru gerðar á bæjunum
Klausturseli og Mælivöllum á Jök-
uldal með aðstoð bændanna
Aðalsteins Jónssonar og Jóns
Hallgrímssonar. Þótt seint sé, færi
ég þeim bestu þakkir fyrir aðstoð-
ina. Eins og gefur að skilja höfðum
við ekki aðstæður til að gera
strangvísindalegar rannsóknir.
Tilraunir okkar gáfu aðeins í skyn
ákveðna hluti. En þessa hluti þarf
að rannsaka miklu betur. Því mið-
ur hafa allt of fáar „strangvísinda-
legar“ rannsóknir verið gerðar á
iðraormasmiti hérlendiá. V anmet ég
þó ekki á nokkurn hátt þá menn,
sem við þær tilraunir hafa unnið,
en betur má, ef duga skal.
Leiðari. Frh. afbls. 319.
hefðu orðið svo miklar í nautgrip-
arækt, ef engin nautgriparæktar-
félög hefðu verið stofnuð og engar
kúaskýrslur hefðu verið haldnar,
eða í sauðfjárrækt, ef engin
sauðfjárræktarfélög hefðu starfað
eða engar slíkar skýrslur verið
haldnar um afurðasemi fjárins,
sem þau standa nú fyrir.
En í jarðræktinni er þessu
þannig farið, að hvorki hafa verið
starfrækt nein sérstök félög til að
vinna að betri og afkastameiri
ræktun né neitt hliðstætt skýrslu-
hald.
Að sjálfsögðu fylgist hver og
einn bóndi með því, hvernig hver
túnspilda sprettur, og getur dregið
af því nokkurn lærdóm. En til þess
að hafa full not af reynslunni, þarf
að vera hægt að leggja á hana
kerfisbundið mat.
Væri úr vegi að taka upp hlið-
stæða starfsemi til að vinna skipu-
lagsbundið að bættri ræktun og
viðhöfð hefur verið í búfjárrækt-
inni um áratugi?
328 — FREYR