Freyr - 15.11.1989, Blaðsíða 30

Björn S. Stefánsson
Þegar hugmyndir ráða I
Ágreiningur um landbúnaðarmál er oftast skýrður sem átök um hagsmuni. Merkilegt er
hvað sjónarmið um búhœtti og búháttabreytingar í Efrópu hafa haldizt ístórum dráttum
síðan um miðja 19du öld og ágreiningur um þau.
í dægurmálaumræðu hafa menn
ekki tækifæri til að gera grein fyrir
grundvallarrökum máls síns. Ég
skynja í þessum efnum nokkrar
ríkjandi hugmyndir sem tekizt er á
um í umræðum hér á landi sem
erlendis og ástæða er til að gera sér
grein fyrir.
Öryggi landsmanna.
Athugum fyrst þá hugmynd að
með eigin landbúnaði sé þjóðinni
veitt öryggi um líf og heilsu á váleg-
um tímum. Það hefur lengstum
verið hlutskipti almúgans um víða
veröld að eiga tæplega til hnífs og
skeiðar. í styrjöldum vofði matar-
skortur einnig yfir heldra fólki.
Þótt ekki hafi verið farið með
hernaði hér á landi síðan á dögum
sturlunga, snertu styrjaldir lands-
menn, því að þá gat sigling brugð-
izt. Harðæri svarf meira að ís-
ingum en styrjaldir. Heldra fólk
þoldi harðæri vitaskuld bezt, en
það átti einnig hagsmuna að gæta
að almúginn mætti halda lífi og
bjargast sæmilega. Afkoma jarð-
eigenda var háð því að leiguliðar
gætu reitt af hendi afgjald fyrir
jarðirnar og afkoma útvegsbænda
háð því að þeir gætu mannað báta
sína. í öðrum löndum þurftu her-
skáir höfðingjar að gæta þess að
herinn ætti vistir þegar til stríðs
kæmi og forðast að skera upp her-
ör fyrr en að lokinni uppskeru.
Líf og heilsa heldra fólksins var
því háð landbúnaðinum. Þegar
lýðræði komst á, urðu þeir sem
vildu halda völdum háðir atkvæð-
um sveitafólks. Þá varð það við-
Björn S. Stefánsson.
fangsefni stjórnvalda að skipa svo
málum landbúnaðarins að hvorir
tveggja, kjósendur í sveitum og
kjósendur í hinu vaxandi þéttbýli,
mættu við una. Þar var bæði um að
ræða verðlagningu afurðanna og
atbeina stjórnvalda í umsköpun
landbúnaðarins. Þetta hefur raun-
ar verið kjarni landbúnaðarmál-
anna hér á landi, en hitt, að tryggja
öryggi almennings um líf og heilsu
á hverju sem gengur, hefur lítið
komið til umræðu. Lengst af hefur
það verið talið svo sjálfsagt, að
menn hafa ekki lagt sig eftir að
gera sér grein fyrir því hvernig
þjóðin kunni að vera stödd í þeim
efnum.
Við Ólafur Ólafsson landlæknir
gerðum tilraun til að rífa menn upp
úr þessari vanahugsun eða öllu
heldur hugsunarleysi með greinar-
gerð um fæðuöflun á þrenginga-
tímum, sem birtist í Morgunblað-
inu 20. júlí sl. Þar brýndum við
ráðamenn að framfylgja lögum um
ráðstafanir til að treysta öryggi
þjóðarinnar, annars vegar lögum
um almannavarnir og hins vegar
búvörulögum, hvorum tveggja frá
árinu 1985. Viðkomandi laga-
ákvæði voru samþykkt ágreinings-
laust án verulegs rökstuðnings, en
stjórnvöld hafa vanrækt þau.
Svo virðist sem ráðamenn ríkja
mótist mjög af aldalangri reynslu
hvers ríkis. Þannig er það ofarlega
í huga norðmanna hvernig land-
búnaðurinn bjargaði lífi og heilsu
þjóðarinnar hernámsárin 1940-45
og svo vel að aldrei rann blóðið
betur né voru tennurnar hreinni en
þegar aðflutningar tepptust og
hvorki fengust suðrænir ávextir né
hvítasykur. Vígbúnaður svía bein-
ist allur í austur, minnugir átaka
við rússa löngu fyrir daga Leníns
og Stalíns. Viðbúnaður þeirra mið-
ast við að þjóðin þrauki án aðfanga
á eigin matvælum í fimm ár. Langt
er síðan farið hefur verið með
hernað í Sviss, en þar eru samt
rammefldar hervarnir og almenn-
ur viðbúnaður sem nær inn í hvert
búr í landinu.
Sum mál eru þannig að ráða-
menn leyfa sér ekki að gera ágrein-
ing um þau. Svo hefur lengi verið
um það að treysta á eigin fæðuöfl-
un þjóðinni til öryggis á þrenginga-
tímum. Til skamms tíma gerði eng-
inn í hópi þeirra sem stefna að því
að bera ábyrgð á heill þjóðarinnar í
blíðu og stríðu ágreining um það.
Þrátt fyrir slíka samstöðu hefur
enginn þeirra hreyft hönd né fót til
að láta gera grein fyrir því hvernig
932 Freyr
22. NÓVEMBER 1989