Freyr - 01.01.1992, Blaðsíða 15

1.’92
FREYR 7
RITSTJÓRNARGREIN-------
GATT-viðrœðurnar
Bændasamtökin hafa sætt nokkurri
gagnrýni fyrir „frumhlaup“ eða „of hörð“
viðbrögð við samningsdrögum Arthurs
Dunkel, framkvæmdastjóra GATT-við-
ræðnanna, í upphafi árs. Þessar gagnrýnis-
raddir hafa ýmist bent á að samningsdrög
Dunkel væru aðgengilegri fyrir íslenskan
landbúnað en sjálft GATT-tilboð ríkis-
stjórnarinnar frá því í desemember 1990
eða þá furðað sig á taugatitringnum sem
fór um landbúnaðargeirann þar sem vikur
og mánuðir væru að öllum líkindum í að
nýtt GATT-samkomulag yrði að veru-
leika. Peir sem þekkja málavöxtu vita að
þessi gagnrýni er ekki réttmæt.
Mörgum hefur orðið spurn hvers vegna
svona lítið hefur farið fyrir GATT-sam-
komulaginu í umræðunni hér heima þar til
núna. Pað má líklega rekja til þess að þótt
samkomulagið hafi gegnt veigamiklu hlut-
verki í alþjóðaviðskiptum eftirstríðs-
áranna þá hafa aðildarríki þess oft á tíðum
sýnt mikla hugkvæmni við að fara í kring-
um reglur þess. Þekktustu brellurnar eru
eflaust takmarkanir Bandaríkjamanna á
bílainnflutningi frá Japan og innflutnings-
takmarkanir Japana á nánast öllum svið-
um. Sum ríki hafa þó farið flatt á slíkum
brellum. Norðmenn urðu t.d. að aflétta
banni við eplainnflutning frá Kanada fyrir
nokkrum árum eftir að Kanadamenn
höfðu kært þá fyrir GATT. í>að sýndi sig
að Norðmenn kunnu einfaldlega ekki
réttu tökin. Þessi „göt“ á GATT-sam-
komulaginu, ásamt ýmsum ákvæðum sem
skipa landbúnaðar- og sjávarafurðum á
sérstakan bás, hafa e.t.v. dregið úr þýð-
ingu þess bæði fyrir okkur og önnur aðild-
arríki.
Yfirstandandi viðræðum er ætlað að
troða í þessi „göt“, sem gerir þær einstakar
í sögu GATT-samkomulagsins frá því það
kom fyrst til framkvæmda árið 1948. Rétt
að að skjóta því að hér að þetta er í áttunda
sinn sem samkomulagið er endurskoðað.
Hverri endurskoðun má líkja við eins kon-
ar uppfærslu þar sem reynt er að laga það
að síbreytilegum heimi alþjóðaviðskipta.
Þeim hefur síðan lokið með nýju GATT-
samkomulagi. En það sem er verið að gera
í yfirstandandi viðræðum eða uppfærslu er
m.ö.o. að þrengja mjög að möguleikum
aðildarríkjanna til þess að fara í kringum
samkomulagið í eiginhagsmunaskyni. Af
þeim sökum hefur Urúgvæ-lotan, en nú-
verandi viðræður eru gjarnan kenndar við
landið sem þær hófust í, Úrúgvæ, hrundið
af stað miklum umræðum og er Island þar
eðlilega engin undantekning. Ætlunar-
verkið er með stærsta móti. í reynd er
verið að endurskoða ekki bara allt sam-
komulagið heldur grundvöll þess, fella
nýja geira undir það, s.s. þjónustu og
landbúnað, og síðast en ekki síst að auka
áhrif GATT á stjórnvaldsaðgerðir aðildar-
ríkjanna.
Skipta má viðræðunum í þrennt. í fyrsta
lagi er samið um aukinn markaðsaðgang,
þ.e. niðurfellingu innflutningstakmark-
ana. í stað þeirra eiga að koma verndar-
tollar sem síðan á að lækka jafnt og þétt.
Pá er í deiglunni að draga úr möguleikum
aðildarríkjanna að veita innlendri fram
leiðslu stuðning á heimamarkaði með n
urgreiðslum eða ívilnunum annars konar.
Og í þriðja og síðasta lagi er ætlunin að
draga úr útflutningsbótum. Með þessu
móti á að stuðla að samkeppni á heilbrigð-
um grundvelli fyrir sem flest svið alþjóða-
viðskipta. Viðræðurnar fela í sér það mikl-